بسم الله الرحمن الرحیم
شماره دادنامه: 101
تاریخ دادنامه: 16/2/1392
کلاسه پرونده: 90/605
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: آقای محمدرضا عبدالمالکی
موضوع شکایت و خواسته: ابطال نظریه مورخ 16/8/1389 شورای حقوقی دیوان محاسبات کشور مصرح در نامه شماره 155/70000/د- 17/9/1389 معاون دادستان دیوان محاسبات کشور
گردش کار: شاکی به موجب دادخواستی، ابطال نظریه مورخ 1389/8/16 شورای حقوقی دیوان محاسبات کشور مصرح در نامه شماره 155/70000/د- 1389/9/17 معاون دادستان دیوان محاسبات کشور را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که: " احتراماً، به استحضار می رساند: الف: آیین نامه جذب و نگهداری نیروی انسانی نخبه مصوب 17814/ت30987هـ- 1383/7/12 هیات وزیران در اجرای ماده (6) قانون نظام هماهنگ پرداخت کارکنان دولت تصویب و به منظور اجرا به دستگاههای مشمول قانون مذکور ابلاغ شده است، که بند (هـ) ماده (2) آیین نامه معنون در بیان یکی از مصادیق نخبگان، فارغ التحصیلان مقطع کارشناسی دانشگاههایی که در آزمون سراسری ورود به دانشگاهها که توسط سازمان سنجش آموزش کشور برگزار می شود و دارای رتبه های ذیل هستند 1- رتبه های کل زیر 500 برای رشته ریاضی فیزیک 2- رتبه های کل زیر 250 برای رشته های علوم تجربی 3- رتبه های کل زیر 100 برای رشته های علوم انسانی و … را به عنوان نخبه تلقی و افراد مشمول را بهره مند از مزایای مقرر در ماده (3) همان ماخذ معرفی می نماید. ب: حسب استعلام معموله از سازمان سنجش کشور به شماره 562/300/2- 1384/4/25 سازمان مزبور در نامه شماره 36555/1 – 1384/6/7، رتبه کل افراد مورد نظر دیوان را اعلام کرده است که ملاک صدور حکم کارگزینی برای پرداخت مبلغ 000/150 تومان به موجب بند (ب) ماده (3) مصوبه مارالذکر تحت عنوان فوق العاده ویژه نخبگان برای این جانب قرار گرفته و پرداخت موصوف تاکنون استمرار داشته است و دارد. ج: اخیراً شورای حقوقی دیوان محاسبات کشور طی نظریه شماره 155/70000/د- 1389/9/17 رتبه کل ملحوظ در تصویب نامه را رتبه کشوری عنوان کرده که در راستای نظریه مذکور اداره کل امور اداری دیوان محاسبات کشور ضمن ابلاغ مفاد نظریه به این جانب اعلام کرده است که فوق العاده مذکور قطع خواهد شد، که به دلایل ذیل این نظریه مواجه با اشکال است: 1- در زمان صدور تصویب نامه شماره 17814/ت30987هـ- 1383/7/12 هیات وزیران، سازمان سنجش و آموزش کشور پذیرفته شدگان آزمونهای سراسری را در دو طبقه جداگانه رتبه بندی کرده است، نخست دارندگان رتبه کل و دوم دارندگان رتبه کشوری، تردیدی نیست که قید صریح « رتبه کل» در بند «هـ» ماده (2) تصویب نامه با علم و آگاهی از وجود رتبه کشوری نیز بوده است، بنابراین هر گونه اظهار نظری خواه توسط سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور یا شورای اخیر الذکر و هر مرجع دیگری، از مصادیق اجتهاد در مقابل نص است و در صورتی که سازمان سنجش یا هر مرجع دیگری قایل به انحصار رتبه مورد اشاره به رتبه کشوری هستند، مستلزم ارایه اصلاح تصویب نامه هیات وزیران خواهد بود. 2- صرف نظر از مبانی نقلی و قانونی فوق، از نظر عقلی و منطقی نیز شمول تصویب نامه به دارندگان رتبه کل بسیار موجه و منطقی است چرا که رتبه کل با احتساب سهمیه مناطق بوده و در عنوان خود حاوی انصاف و عدالت در حق افراد ساکن در مناطق محروم که بعضاً سالها در زمان دفاع مقدس در شرایط کاملاً نامساعد در کنکور با رتبه های فوق پذیرفته شده اند است. 3- استناد و تمسک شورای حقوقی دیوان به قانون مدیریت خدمات کشوری و مصوبه شورای انقلاب فرهنگی خود جای تامل دارد چرا که این مصوبه اصولاً مربوط به استعدادهای برتر بوده که کاملاً متفاوت با دارندگان رتبه های کل در آزمونهای سراسری است مضافاً این که اصولاً دیوان محاسبات کشور از شمول قانون مدیریت خدمات کشوری (مستند به ماده 117 قانون مدیریت خدمات کشوری) مستثنی است. 4- منصرف از تمامی ادله نقلی و عقلی صدرالذکر، دیوان محاسبات کشور حسب استعلام قبلی از سازمان سنجش کشور و اخذ تاییدیه رتبه کل افراد ( آن گونه که در مصوبه هیات وزیران آمده) اقدام به برقراری فوق العاده نخبگی کرده است بنابراین قطع این فوق العاده صرف نظر از جنبه های حیثیتی آن، از حیث ریالی ( ولو مبلغ آن تاکنون خلاف مصوبه هیچ گونه افزایشی متناسب با نرخ تورم نیافته است) برای افراد مشمول و خانواده های آنان تضیقات مالی ایجاد خواهد کرد که در محاسبات این افراد گنجانده نشده است. بر این اساس ابطال نظریه شورای حقوقی را از آن مرجع استدعا دارد." در پاسخ به اخطار رفع نقصی که در اجرای ماده 38 قانون دیوان عدالت اداری برای شاکی ارسال شده بود، وی به موجب لایحه ای که به شماره 426/711/د41- 1390/6/16 ثبت دفتر هیات عمومی دیوان عدالت اداری شده توضیح داده است که: " 1- ابطال نظریه شورای حقوقی به شماره 155/70000/د- 1389/9/17، شایان ذکر این که ابلاغیه نظر شورا اصالتاً عین نظر اصداری شورای حقوقی است و نظریه مبحوث فیه از سوی معاونت حقوقی به تمام واحدهای متبوع ارسال می شود و نظریه حقوقی این شورا فاقد شماره دیگری است. 2- نظر به این که مرجع صاحب اختیار در وضع تصویب نامه شماره 17814/ت30987 – 1383/7/12 با موضوع آیین نامه جذب و نگهداری نیروی انسانی نخبه هیات وزیران بوده است و مصرحاً اجزای (1)، (2)، (3) و (4) بند (ه) ماده (2) همان ماخذ اشاره به « رتبه کل» فارغ التحصیلان مقطع کارشناسی دانشگاهها می نماید، مآلاً اقدام شورای حقوقی دیوان محاسبات کشور در تغییر عنوان « رتبه کل» مرقوم در مصوبه به « رتبه کل کشوری» به نوعی قانونگذاری تلقی و خارج از حدود اختیارات و صلاحیت شورای یاد شده در دیوان محاسبات کشور است. " همچنین شاکی به موجب لایحه دیگری که به شماره 631- 1390/9/5 ثبت دفتر اندیکاتور هیات عمومی دیوان عدالت اداری شده است، دادنامه شماره 281-1390/7/11 هیات عمومی دیوان عدالت اداری را با موضوع مرتبط اعلام می کند. متن نامه شماره 155/70000/د- 1389/9/17 معاون دادستان دیوان محاسبات کشور به قرار زیر است: " نحوه برقراری فوق العاده نخبگی در دیوان محاسبات کشور در جلسه مورخ 1389/8/16 شورای حقوقی مورد بحث و بررسی قرار گرفت، اینک نظر شورا به شرح زیر اعلام می شود. منظور از رتبه های موضوع بند (هـ) ماده 2 آیین نامه جذب و نگهداری نیروی انسانی نخبه، مصرح در تصویب نامه 17814/ت30987هـ- 1383/7/12 هیات وزیران و بند (2-4) مصوبه پانصد و هشتاد و نهمین جلسه مورخ 1385/6/14 شورای عالی انقلاب فرهنگی، با عنایت به نامه شماره 162874/624- 1385/10/12 دفتر امور عمومی و قضایی سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور و شق اخیر نامه شماره 61351/2- 1388/7/26 معاون فنی و آماری سازمان سنجش آموزش کشور و نامه شماره 3211/15- 1389/7/27 بنیاد ملی نخبگان، رتبه کل کشوری ( بدون اعمال سهمیه) است. مضافاً به موجب شق اخیر تبصره 1 ماده 65 قانون مدیریت خدمات کشوری مصوب سال 1386، نسبت به نخبگانی که طبق ضوابط مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی تعیین می شوند و … طبق آیین نامه ای که به پیشنهاد سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور به تصویب هیات وزیران می رسد، اقدام خواهد شد. " در پاسخ به شکایت مذکور، معاون حقوقی، مجلس و تفریغ بودجه دیوان محاسبات کشور به موجب لایحه شماره 793/20000- 1390/9/19 توضیح داده است که: " 1- بر اساس ماده (18) قانون آیین نامه استخدامی دیوان محاسبات کشور « در هر مورد که در این قانون حکمی وجود نداشته باشد طبق احکام عمومی مربوط به مستخدمان رسمی کشور عمل خواهد شد.» 2- مطابق حکم ماده (2) آیین نامه جذب و نگهداری نیروی انسانی نخبه موضوع تصویب نامه شماره 17814/ت30987هـ- 1383/7/12 هیات وزیران « افرادی که دارای ویژگیهای زیر هستند، نخبه شناخته شده و مشمول این تصویب نامه می باشند: الف- ….. ب- ……. ه- فارغ التحصیلان مقطع کارشناسی دانشگاهها که در آزمون سراسری ورود به دانشگاهها که توسط سازمان سنجش آموزش کشور برگزار می شود، دارای رتبه های ذیل می باشند: 1- رتبه های کل زیر 500 برای رشته ریاضی فیزیک 2- رتبه های کل زیر 250 برای رشته علوم تجربی 3- رتبه های کل زیر 100 برای رشته علوم انسانی 4- رتبه های کل زیر 10 برای رشته هنر.» 3- به موجب ماده (2) اساسنامه بنیاد ملی نخبگان کشور، مصوب پانصد و شصت و دومین جلسه مورخ 1384/3/10 شورای عالی انقلاب فرهنگی « هدف از تاسیس بنیاد، عبارت است از برنامه ریزی و سیاستگذاری برای شناسایی، هدایت، حمایت مادی و معنوی نخبگان، جذب، حفظ و به کارگیری و پشتیبانی از آنان در راستای ارتقای تولید علم، فناوری و توسعه علمی و متوازن کشور و احراز جایگاه برتر علمی، فناوری و اقتصادی در منطقه بر اساس سند چشم انداز کشور در افق 1404» 4- برابر ماده (2) آیین نامه احراز استعدادهای برتر و نخبگی مصوب پانصد و هشتاد و نهمین جلسه مورخ 1385/6/14 شورای عالی انقلاب فرهنگی « تعریف نخبه و استعداد برتر: 1-2- « نخبه» به استناد ماده 4 اساسنامه بنیاد به فرد برجسته و کارآمدی اطلاق می شود که اثر گذاری وی در تولید و گسترش علم و هنر و فناوری و فرهنگ سازی و مدیریت کشور محسوس باشد و هوش، خلاقیت، کارآفرینی و نبوع فکری وی در راستای تولید و گسترش دانش و نوآوری موجب سرعت بخشیدن به رشد و توسعه علمی و اعتلای جامعه انسانی کشور شود. 2-2- « استعداد برتر» به فردی اطلاق می شود که به صورت بالقوه نخبه بوده ولی هنوز زمینه های لازم برای شناسایی کامل و یا بروز استعدادهای ویژه او فراهم نشده است» 5- ماده (4) ماخذ اخیرالذکر درباره شرایط احراز نخبگی مقرر می دارد « شرایط احراز استعدادهای برتر و نخبگی: افرادی که دارای یکی از ویژگیهای زیر باشند، استعداد برتر یا نخبه شناخته می شوند: 1-4…. 2-4- برگزیدگان از میان آزمونهای سراسری: الف) برگزیدگان از میان رتبه های برتر آزمونهای سراسری مقطع کارشناسی از میان 100 نفر اول برای رشته های ریاضی و فیزیک، 50 نفر اول برای رشته های علوم تجربی، 50 نفر اول برای رشته های علوم انسانی و 20 نفر اول برای رشته های هنر به عنوان استعداد برتر.» 6- وفق تبصره ماده (65) قانون مدیریت خدمات کشوری مصوب 1386 « هر کدام از مشاغل متناسب با ویژگیها، حداکثر در پنج رتبه، مقدماتی، پایه، ارشد، خبره و عالی طبقه بندی می شوند و هر کدام از رتبه ها به یکی از طبقات جدول یا جداول موضوع این ماده اختصاص می یابد. رتبه های خبره و عالی به مشاغل کارشناسی و بالاتر اختصاص می یابد. شاغلان مربوط در بدو استخدام در رتبه مقدماتی قرار می گیرند و بر اساس عواملی نظیر ابتکار و خلاقیت، میزان افزایش مهارتها، انجام خدمات برجسته، طی دورههای آموزشی و میزان جلب رضایت ارباب رجوع بر اساس ضوابطی که متناسب با ویژگیهای مشاغل به تصویب شورای توسعه مدیریت می رسد ارزیابی و حسب امتیازات مکتسبه و طی حداقل مدت تجربه مربوط به سطوح پایه، ارشد، خبره و عالی ارتقا می یابند. نخبگانی که طبق ضوابط مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی تعیین می شوند و افرادی که علاوه بر شرایط عمومی در بدو استخدام از تجربه و مهارت لازم برخوردار هستند طبق آیین نامه ای که به پیشنهاد سازمان به تصویب هیات وزیران می رسد از طی برخی از رتبه ها معاف و در یکی از رتبه های دیگر قرار می گیرند» 7- بر اساس نامه شماره 3211/15- 1389/7/27 معاونت توسعه مدیریت و منابع بنیاد نخبگان « منظور از رتبه های برتر آزمونهای سراسری رتبه کشوری بوده….» 8- وفق نامه شماره 162874/624- 1385/10/12 مدیرکل دفتر امور عمومی و قضایی سازمان مدیریت و برنامه ریزی « 1- بر اساس بخشنامه شماره 138708/1802- 1385/8/21 افرادی که واجد یکی از ویژگیهای مندرج در بندهای ماده (2) آیین نامه جذب و نیروی انسانی نخبه بوده باشند از تاریخ 1384/2/24 ( تاریخ ابلاغ دستورالعمل اجرایی آیین نامه فوق) مشمول آیین نامه فوق می باشند. 2- جهت بهره مندی از تسهیلات آیین نامه مذکور رتبه علمی کسب شده افراد در کنکور سراسری بدون در نظر گرفتن سهمیه های متعارف ملاک عمل قرارمی گیرد.» 9- معاون فنی و آماری سازمان سنجش برابر نامه شماره 61351/2- 1388/7/26 مقرر می دارد « … ضمناً جهت استفاده از آیین نامه نخبگی در آزمون سراسری رتبه کشوری ( بدون اعمال سهمیه) ملاک عمل می باشد» با عنایت به مراتب و مستندات پیش گفت، با توجه به حکم مقرر در ماده (18) قانون آیین نامه استخدامی دیوان محاسبات کشور و متعاقب اجرایی شدن احکام قانون مدیریت خدمات کشوری، تبصره (1) ماده (65) ماخذ موصوف در خصوص نیروی انسانی نخبه شاغل در دستگاههای اجرایی لازم الاتباع است و احکام مقدم التصویب در آیین نامه جذب و نگهداری نیروی انسانی نخبه منسوخ و قابلیت اجرا نخواهد داشت. لذا خواهشمند است ضمن رد شکایت، دستور فرمایید این دیوان را از نتایج حاصله مطلع نمایند." هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ یاد شده با حضور روسا، مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد. پس از بحث و بررسی، با اکثریت آراء به شرح آینده به صدور رای مبادرت میکند.
رای هیات عمومی
با عنایت به این که نظر مورد اعتراض جنبه مشورتی دارد و متضمن وضع قاعده الزام آور نیست و رسیدگی به درخواست ابطال نظر مذکور از جمله مصادیق صلاحیت و اختیارات هیات عمومی دیوان عدالت اداری مصرح در ماده 19 قانون دیوان عدالت اداری نمی باشد، بنابراین قابل طرح و امعان نظر در هیات عمومی دیوان عدالت اداری تشخیص نمی شود.
رییس هیات عمومی دیوان عدالت اداری- محمدجعفر منتظری
