بسم الله الرحمن الرحیم
شماره دادنامه: 463
تاریخ دادنامه: 1390/10/26
کلاسه پرونده: 88/644
شاکی: آقای مسلم فرهبد
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
موضوع شکایت و خواسته: ابطال بخشنامههای شماره 4/02/302/2/م/ح -1380/1/26 و 37/02/302/2/م -1385/9/13 مدیرعامل سازمان تامین خدمات درمانی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران
گردش کار: آقای مسلم فرهبد به موجب دادخواستی، ابطال بخشنامههای شماره 4/02/302/2/م/ح-1380/1/26 و 37/02/302/2/م-1385/9/13 مدیرعامل سازمان تامین خدمات درمانی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران را خواستار شده است و در جهت تبیین خواسته، توضیح داده است که علی رغم این که پدرش تحت تکلفل وی بوده است و مدتی است از فوت وی سپری میشود لیکن کماکان بابت مرحوم پدرش حق بیمه کسر میشود. استرداد وجوه اضافه گرفته شده به استناد بخشنامههای مورد اشاره میسور نیست و عدم استرداد وجوه اضافی اکل مال به باطل است و با مواد 303 و 302 و 265 قانون مدنی مغایرت دارد. متن بخشنامههای مورد اعتراض به قرار زیر است: متن بخشنامه شماره 4/02/302/2/م/ح-1380/1/26 " به پیوست تصویر مصوبه شماره 16/5/02/901/ه‍ـ1- 1379/8/8 هیات مدیره سازمان در خصوص استرداد حق بیمه ارسال میشود. دستور فرمایید به شرح ذیل اقدام فرمایند. 1- استرداد حق بیمه منحصراً مربوط به کارکنان بازنشسته ن. م. جا است. 2- حداکثر سقف اختیار تفویض شده به مدیران کل مبلغ پانصد هزار ریال است. حق بیمه اضافه کسر شده از سال 1373 قابل محاسبه و استرداد خواهد بود. 3- استرداد حق بیمه از زمان ابطال دفاتر درمانی و تایید مدیریت کامپیوتر برای تاریخ ابطال است. تبصره: جرایم متعلقه و سوء استفاده غیر مجاز باید از افراد کسر شود و حق بیمه اضافه کسر شده قبل از ابطال قابل استرداد نیست. 4- در مورد حق بیمه اضافه کسر شده شاغلان، باید از طریق یگانهای مربوطه به اصلاح آن اقدام شود. 5- در مورد اصلاح حق بیمه بازنشستگان همانند دستورالعمل شماره 17/01/1603/م/د-1378/6/10 بند 1 و 2 گیرندگان تصویر پیوست اقدام شود. 6- مدارک مورد نیاز برای پرداخت اضافه کسر شده: 1- رسید ابطالی دفترچه درمانی یا تایید تاریخ ابطال دفترچه توسط مد کامپیوتر 2- فیشهای حقوقی اضافه کسر شده هر سال دو فقره (6 ماهه اول و 6 ماهه دوم) 3- فیش حقوقی اصلاح شده و فیش حقوقی یک ماه قبل از اصلاح 4- تصویر صفحه اول دفترچه درمانی سرپرست 5- در صورتی که فیشهای حقوقی مورد بند دو در دسترس نباشد با توجه به تاریخ ابطال حق بیمه از سال 1373 تا پایان سال 1380 به شرح زیر بابت یک جلد دفترچه درمانی محاسبه میشود. سال 73 مبلغ 250 ریال، سال 74 مبلغ 840 ریال، سال 75 مبلغ 972 ریال، سال 76 مبلغ 1120 ریال، سال 77 مبلغ 1588 ریال، سال 78 مبلغ 2376 ریال، سال 79 مبلغ 3240 ریال و سال 1380 مبلغ 3726 ریال. توضیح: استرداد درآمدهای مربوط به سال 1380 به کد 6770010 برگشت از درآمد حق بیمه منظور خواهد شد. 7- استرداد حق بیمه قبل از سال جاری در سرفصل سود و زیان سنواتی کد 5700030 اعمال حساب خواهد شد. 8- استرداد حق بیمه شامل حق بیمه مکمل نخواهد بود. " متن بخشنامه شماره 37/02/302/2/م-1385/9/13 " نظر به این که اضافه کسر شده بیمه درمانی از طریق یگانهای پردازنده حق بیمه اعمال میشود. دستور فرمایید کلیه شعب از تاریخ 1385/9/15 به بعد هیچ گونه وجهی بابت استرداد اضافه کسر شده بازنشستگان پرداخت نکنند و افراد یاد شده را به یگانهای مربوط به خود راهنمایی تا از طریق یگان مربوطه نسبت به رسیدگی اقدام شود." در پاسخ به شکایت یاد شده، مدیرعامل سازمان تامین خدمات درمانی نیروهای مسلح در لایحه شماره21860/8824/ب/4055-1388/6/28 اعلام کرده است که: " با احترام، بدین وسیله تصاویر بخشنامههای شماره 4/02/302/2/م/ح مورخ 1380/1/26 و 37/02/302/2/م مورخ 1385/9/13 در خصوص استرداد حق بیمه اضافه کسر شده بازنشستگان جهت بهرهبرداری به پیوست تقدیم میشود. لازم به توضیح است اخیراً سازمان با توافق و هماهنگی سازمان بازنشستگی نیروهای مسلح، ساز و کارهای نرم افزاری پیشبینی و پیاده کرده است تا به محض ابطال دفترچههای افراد خارج از شمول، بلافاصله کسر حق بیمه توسط ادارات بازنشستگی قطع و افزایش آن در فیش حقوقی ماه بعد منظور شود. متعاقب آن اضافات کسر شده گذشته توسط ادارات کل محاسبه و نقداً پرداخت میشود. " قایم مقام دبیر شورای نگهبان، در خصوص ادعای مغایرت بخشنامه شماره 4/02/302/2/م/ح-1380/1/26 با شرع به موجب نامه شماره 40289/30/89-1389/8/4 اعلام کرده است که: " بند (3) بخشنامه خلاف موازین شرع شناخته شد و بند (4) بخشنامه نیز از جهت محدود نمودن حق استرداد به زمان ابطال شدن دفترچه که مفهوم آن عدم استرداد اضافه کسر شده قبل از ابطال و بعد از موت شخص است خلاف موازین شرع شناخته شد، این اشکال در تبصره این بند نیز جاری است، بنابراین عدم استرداد وجوه در موارد مذکور اشکال دارد. " همچنین به موجب نامه شماره 44785/30/90-1390/9/23 اعلام کرده است که: " بخشنامه شماره 37/02/302/2/م مورخ 1385/9/13 چون متضمن دستوری مبنی بر عدم پرداخت نیست، خلاف موازین شرع شناخته نشد. " هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ یاد شده با حضور روسا، مستشاران و دادرسان علیالبدل شعب دیوان تشکیل شد. پس از بحث و بررسی، با اکثریت آراء به شرح آینده به صدور رای مبادرت میکند.
رای هیات عمومی
الف: با توجه به نامه شماره 40289/30/89 مورخ 1389/8/4 قایم مقام دبیر شورای نگهبان، بندهای 3 و 4 و تبصره بند 4 بخشنامه شماره 4/02/302/2/م/ح مورخ 1380/1/26 مدیرعامل وقت سازمان تامین خدمات درمانی کارکنان نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران به علت مغایرت با موازین شرعی در اجرای بند یک ماده 19 و مواد 41 و 42 قانون دیوان عدالت اداری از تاریخ صدور ابطال میشود. ب: با توجه به نامه شماره 90/30/44785 مورخ 1390/9/23 قایم مقام دبیر شورای نگهبان، بخشنامه شماره 37/02/302/2/م مورخ 1385/9/13 مدیرعامل وقت سازمان تامین خدمات درمانی کارکنان نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران از نظر شرعی قابل ابطال نیست. لیکن به لحاظ این که مبالغ اضافه کسر شده تحت عنوان حق بیمه کسر و به حساب درآمد صندوق تامین اجتماعی نیروهای مسلح واریز شده است و طبق مواد 301 و 303 قانون مدنی کسی که مالی را من غیر حق دریافت کرده است ضامن عین و منافع آن است و آن مال قابل استرداد خواهد بود، بنابراین بخشنامه مورد اعتراض که مفید عدم تکلیف صندوق تامین اجتماعی در استرداد کسورات اضافه دریافتی است، مغایر قوانین مذکور و ماده 49 قانون محاسبات عمومی تشخیص داده میشود و به استناد بند یک ماده 19 و مواد 20 و 42 قانون دیوان عدالت اداری از تاریخ تصویب ابطال میشود.
رییس هیات عمومی دیوان عدالت- اداری محمدجعفر منتظری
