بسم الله الرحمن الرحیم
تاریخ دادنامه: 7/6/1390
کلاسه پرونده: 88/222
شماره دادنامه: 241
شاکی: آقای مهدی بهآبادی
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
موضوع شکایت و خواسته: ابطال ماده 1 و بندهای 1 و 2 ماده 1 از " آیین‌نامه مقررات و اخذ بهای خدمات و هزینه خسارت از نصب کنندگان انواع تابلو و تبلیغات در معابر عمومی شهر برای سال 1388 و بعد از آن" مصوب یکصدو چهل و هفتمین جلسۀ شورای اسلامی شهر گرگان
گردش کار: آقای مهدی بهآبادی به موجب دادخواست تقدیمی به طرفیت شهرداری و شورای اسلامی شهر گرگان، ابطال ماده 1 و بندهای 1 و 2 ماده 1 از " آیین‌نامه مقررات و اخذ بهای خدمات و هزینه خسارت از نصب کنندگان انواع تابلو و تبلیغات در معابر عمومی شهر برای سال 1388 و بعد آن" مصوب یکصدو چهل و هفتمین جلسۀ شورای اسلامی شهر گرگان را خواستار شده است و در توضیح و تبیین خواسته خویش اعلام کرده است که:
" با احترام در اجرای اصل 170 قانون اساسی، به استحضار عالی میرساند، در تاریخ 30/11/1387 شهردار گرگان طی نامه شماره 10/57421، لایحه جدید اخذ عوارض، تحت عنوان آیین‌نامه مقررات و اخذ بهای خدمات و هزینه خسارت از نصب کنندگان انواع تابلو و تبلیغات در معابر عمومی شهر گرگان را برای سال 1388 و بعد از آن را، تقدیم شورای شهر گرگان میکند که لایحه مورد نظر پس از طی تشریفات مقرر قانونی در یکصدو چهل و هفتمین جلسه شورای اسلامی شهر گرگان در تاریخ 14/12/1387 به شماره 8/32556/87 مطرح و با اکثریت آراء طی 6 ماده و 12 بند و 19 تبصره به تصویب شورای اسلامی شهر گرگان میرسد و برابر نامه شماره 3/32627/87 مورخ 18/12/1387 برای اجرا به شهرداری گرگان ابلاغ میشود.
در ماده 1 مصوبه و بند 1 و 2 آن، به شهرداری اجازه داده که بابت نصب انواع تابلوی ثابت محلهای کسب و پیشه و تجارت و بانکها و ادارات و … در کلیه نقاط شهر، مبالغی را تحت عنوان عوارض به اجبار از شهروندان وصول کند. نظر بـه این که اخذ مبالغ یـادشده تحت عنوان عـوارض، خلاف قانون و خـارج از اختیارات قانونی شورای شهر گرگان در تصویب آن بوده است، لذا به استناد موارد مشروحه ذیل تقاضای ابطال ماده 1 و بند 1 و 2 آیین‌نامه مذکور را، از تاریخ اجرا استدعا دارم.
اولاً: با تصویب قانون اصلاح موادی از قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، از ابتدای سال 1382 برقراری و دریافت هرگونه وجوه از جمله مالیات و عوارض اعم از ملی و محلی و … به موجب قانون موسوم به تجمیع عوارض صورت میپذیرد و کلیه قوانین و مقررات ناظر به برقراری، اختیار و یا اجازه برقراری و دریافت وجوه به استثناء مواد مندرج در قسمت اخیر ماده مزبور، از ابتدای سال 1382 لغو شده است. نظر به عموم و اطلاق قانون یاد شده و حکومت آن بر قانون تشکیلات و وظایف شوراهای اسلامی کشور مصوب 1375 و نسخ قسمتهایی از قانون اخیرالذکر، در نتیجه اختیارات شوراهای اسلامی صرفاً به تبصره 1 ماده 5 قانون اصلاح موادی از قانون برنامه سوم محدود میشود و وضع هر نوع عوارض توسط شوراهای اسلامی سراسر کشور خارج از محدوده تبصره 1 ماده 5 مذکور به استناد رای هیات عمومی دیوان عدالت اداری به شماره 361 مورخ 9/9/1382، خلاف قانون و خلاف اختیارات شوراست که این موضوع شامل ماده 1 مصوبه مورد دعوای شورای شهر گرگان نیز هست.
ثانیاً: آیین‌نامه مذکور به استناد بند 26 ماده 71 قانون شوراها مصوب 1375 تصویب شده که قانون مزبور اشعار دارد، شورای شهر میتواند نرخ خدمات ارایه شده توسط شهرداری را تصویب نماید، در حالی که اصولاً تابلوهای نصب شده بر سر درب اماکن تجاری و اداری و بانکها و دفاتر پزشکان و وکلاء و …، مبین معرفی محل استقرار و نوع فعالیت اماکن مذکور در محدوده قانونی شهر میباشند و الزاماً متضمن تبلیغاتی در زمینه ارایه خدمات مربوطه نمیباشند. لذا شهرداری در این خصوص ارایه کننده خدمتی به شهروندان نمیباشد تا مجاز به دریافت بهای آن خدمت در اجرای مصوبه شورای شهر گرگان باشد.
ثالثاً: قانون اساسی دریافت هرگونه وجه از اشخاص را منوط به تدوین قانون و مقررات خاص در این زمینه میداند، نظر به این که وضع قاعده آمره مشعر بر الزام اشخاص به پرداخت هرگونه وجه، اختصاص به قوه مقننه و یا ماذون از قبل قانونگذار دارد، لذا محرز میشود که آیین‌نامه مورد بحث در یک اقدام تقنینی که در صلاحیت خاص مجلس نمایندگان منتخب مردم است، به وضع قانون و گام نهادن در فراتر از حدود اختیار مقام واضع مبادرت کرده است، در حالی که این مصوبه توجیه قانونی و حقوقی ندارد.
با توجه به مراتب یادشده ، نظر به این که ماده 1 و بند 1 و 2 ماده 1، مصوبه جلسه 147 شورای اسلامی شهر گرگان بـه شمـاره 8/32556/87 مـورخ 14/12/1387 بـه استناد اصول 22 و 37 و 44 و 51 قانون اساسی و رای هیات عمومی دیوان عدالت اداری به شماره دادنامه 406، 407 مورخ 3/6/1387 در مورد ابطال مصوبه شورای شهر تهران، خلاف قانون و خارج از اختیارات قانونی شورای شهر گرگان به تصویب رسیده است، در اجرای قسمت دوم اصل 170 قانون اساسی و ماده 1 و بند 1 ماده 19 و قسمت اخیر ماده 20 و ماده 42 قانون دیوان عدالت اداری مصوب 1385، تقاضای ابطال ماده 1 و بند 1 و 2 مصوبه مذکور را از تاریخ اجرا استدعا دارم."
در پاسخ به شکایت شاکی، رییس شورای اسلامی شهر گرگان به موجب لایحه دفاعیه شماره 7/34617/88 مورخ 10/4/1388 توضیح داده است که:
" با احترام در خصوص پرونده کلاسه هـ.ع/88/222 مورخ 20/3/1388 در مورد شکایت آقای مهدی بهآبادی علیه شورای شهر گرگان و شهرداری گرگان به خواستهی ابطال ماده 1 و بند 1 و 2 مصوبه شورای شهر گرگان در جلسـه 147 تحت شمـاره 8/32556/87 مـورخ 14/12/1387 بـه استحضـار میرسانـد:
مقنن در تبصره 6 ذیل ماده 96 قانون شهرداری پذیرفته است که: « اراضی کوچههای عمومی و میدانها و پیاده روها و خیابانها و به طور کلی معابر و بستر رودخانهها و نهرها و مجاری فاضلاب شهرها و باغهای عمومی و گورستانهای عمومی و درختهای معابر عمومی واقع در محدوده هر شهر که مورد استفاده عموم است ملک عمومی محسوب و در مالکیت شهرداری است …»
حسب پیشنهاد شهرداری گرگان، شورای اسلامی شهر گرگان با استفاده از اختیارات حاصله از ماده 92 قانون شهرداری و به استناد بند 26 ماده 71 قانون شوراها مصوب سال 1375 به تصویب نرخ خدمات حاصل از نصب انواع تابلو و تبلیغات در حریم مالکیت شهرداری مبادرت کرده است و طی نامه شماره 3/33627/87 مورخ 18/2/1387 مصوبه فوق را جهت اجرا به شهرداری ابلاغ و شهرداری نیز با رعایت ماده 80 قانون شوراها مصوب سال 1375 اقدام به اخذ این حقوق حقه کرده است. لذا استدعا دارد موارد فوق در رسیدگی مطمح نظر قرار گیرد."
هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ یاد شده با حضور روسا، مستشاران و دادرسان علیالبدل شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی و مشاوره با اکثریت آراء به شرح آینده به صدور رای مبادرت میکند.
رای هیات عمومی
هر چند مطابق بند 26 ماده 71 قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران مصوب 1/3/1375 تصویب نرخ خدمات ارایه شده توسط شهرداری و سازمانهای وابسته بـه آن بـا رعایت آییننامههای مـالی و معاملاتی شهرداریها از جمله وظایف شورای اسلامی شهر است، لیکن بـه جهت این که تابلوهای منصوبه بر سردر اماکن تجاری و اداری علیالقاعده مبیّن معرفی محل استقرار و فعالیت اماکن مذکور است و الزاماً متضمن تبلیغاتی در زمینه ارایه خدمات مربوط نیست و اصولاً شهرداری در خصوص مورد ارایه کننده خدمتی نیست تا به دریافت بهای آن محق باشد، بنابراین ماده 1 و بندهای 1/1 و 2/1 آیین‌نامه مقررات و اخذ بهای خدمات و هزینه خسارت از نصب کنندگان انواع تابلو و تبلیغات در معابر عمومی شهر برای سال 1388 و بعد از آن مصوب یکصدوچهل و هفتمین جلسه شورای اسلامی شهر گرگان مبنی بر اجازه شهرداری گرگان به اخذ مبالغی بابت نصب انواع تابلوهای ثابت و سیّار در کلیه نقاط شهر (پارچه و دیوارنویسی و نقاشی دیواری و تابلوهای دیواری مغازهها – محلهای کسب و پیشه، تجارت- ادارات و نهادها- دفاتر پزشکان، وکلا، بانکها، موسسات و موارد مشابه) مغایر هدف و حکم مقنن و خارج از حدود اختیارات شورای اسلامی شهر گرگان تشخیص داده میشود و مستنداً به بند 1 ماده 19 و ماده 42 قانون دیوان عدالت اداری ابطال میشود.
رییس هیات عمومی دیوان عدالت اداری- محمدجعفر منتظری
