تاریخ دادنامه: 15 اردیبهشت 1388
شماره دادنامه: 100
کلاسه پرونده: 87/367
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: آقای عباس بهشتی امندی
موضوع شکایت و خواسته: ابطال بخشنامه شماره 2/85 مورخ 1/5/1385 مدیرعامل صندوق بیمه اجتماعی روستاییان وزارت رفاه و تامین اجتماعی
مقدمه: شاکی به شرح دادخواست تقدیمی اعلام داشته است، پس از فوت مورث اینجانب، مرحوم یوسفعلی بهشتی امندی، جهت برقراری مستمری بیمه و استفاده از مزایای قانونی مربوطه به نماینده صندوق مذکور مراجعه نمودیم کارگزار مربوط پس از استعلام از صندوق و بر اساس جوابیه استعلام که مدلول بخشنامه موضوع شکایت بوده و طی آن شرط دریافت مستمری سپری شدن حداقل یکسال از تاریخ شروع بیمه متوفی و همچنین پرداخت حق بیمه توسط متوفی حداقل 90 روز متصل به تاریخ فوت عنوان گردیده است. فارغ از اینکه در قرارداد بیمه منعقده فیمابین مرحوم مورثان و صندوق بیمه اجتماعی روستاییان و عشایر چنین شرطی که ماهیتاً متضمن مفاد بخشنامه موضوع شکایت بوده و نافی حقوق قانونی باشد، نیامده است. بخشنامه مذکور بنابه جهات ذیل در معرض ابطال قرار دارد، 1- در بخشنامه مذکور جهت دریافت مستمری توسط بازماندگان بیمه شده متوفی شروطی همچون سابقه حق بیمه و غیره بیان شده است اما این موضوع در آییننامه اجرایی قانون صندوق بیمه اجتماعی روستایی و عشایر ذکر شده و نیازمند تصویب هیات وزیران است در حالی که براساس ماده 18 آییننامه اجرایی صندوق فوق در صورت فوت بیمه شده بازمانده مشمول دریافت مستمری میشود یعنی بیمه شده حتی اگر یک روز هم حق بیمه پرداخت کرده باشد، بازمانده برای دریافت مستمری محق میباشد. 2- شروط مندرج در بخشنامه مذکور مربوط به ماده 16 آییننامه اجرایی صندوق بوده که مشمول از کارافتادگی غیر ناشی از کار است در حالی که در ماده 18 آییننامه آمده است «در صورت فوت بیمه شده یا دریافت کننده مستمری پیری و از کارافتادگی بازماندگان واجد شرایط از مستمری برخوردار خواهند شد. براین اساس پرداخت مستمری به بازماندگان منوط بـه داشتن حداقل سابقه نمیباشد، بـا عنایت بـه اصل 29 قانون اساسی و قانون ساختار نظام جامع رفاه تامین اجتماعی متقاضی ابطال بخشنامه 2/85 میباشد. مدیرعامل صندوق بیمه اجتماعی روستاییان و عشایر وزارت رفاه و تامین اجتماعی در پاسخ به شکایت مذکور طی نامه شماره 33489/87 مورخ 16/10/1387 اعلام داشتهاند، صندوق بیمه اجتماعی روستاییان و عشایر سرپرستان خانوار روستایی و عشایری را با دریافت یک سوم حق بیمه از درآمد اظهاری شخص بیمه شده و دوسوم مابقی به عنوان سهم دولت اقدام به بیمه ایشان به صورت اختیاری مینماید. طبق بند 6 ماده 3 قرارداد منعقده با بیمهگزار، شرایط و نحوه برقراری مستمریهای بیمه شده و یا بازماندگان وی طبق مقررات حاکم بر صندوق بیمه اجتماعی روستاییان و عشایر خواهد بود، همچنین در بند 7 ماده یک بیمه شده متعهد گردیده از مزایای صندوق بیمه اجتماعی روستاییان و عشایر به صورت قانونی وتنها برای افراد مشمول استفاده نماید. – طبق ماده 80 قانون تامین اجتماعی مصوب 1354 بازماندگان واجد شرایط بیمه شده متوفی در یکی از این حالات مشمول مستمری بازماندگان خواهند شد. 1- در صورت فوت بیمه شده بازنشسته. 2- در صورت فوت بیمه شده از کارافتاده کلی مستمری بگیر. 3- در صورت فوت بیمه شدهای که در ده سال آخر حیات خود حداقل حق بیمه یک سال کار، مشروط به اینکه ظرف آخرین سال حیات حق بیمه 90 روز کار را پرداخت کرده باشد. لازم به ذکر است با توجه به اینکه قبل از مرداد ماه 1384 صندوقی وجود نداشت تا روستاییان و عشایر خود را نزد آن بیمه نمایند و اگر بیمه شدهای در مرداد ماه 1384 خود را بیمه نموده و چهار ماه پس از آن فوت مینمود بازماندگان وی میتوانستند ادعا نمایند به دلیل نبود صندوق در قبل از مرداد ماه 1384 بیمه شده نتوانسته خود را بیمه نماید، لذا صندوق تا 1/5/1385 شرط یک سال سابقه را اعمال ننمود ولیکن از تاریخ 1/5/1385 با ابلاغ بخشنامه 2/85 که عملاً تبیین مقررات قانونی مندرج در آییننامه قانونی صندوق و قانون تامین اجتماعی میباشد، نسبت به اعمال تکلیف قانونی شرط یک سال و 90 روز برای برقراری مستمری بازماندگان اقدام نمود و علیرغم فرض آگاهی افراد به قوانین و مقررات، بروشور حاوی مقررات صندوق را به انضمام قرارداد منعقده با بیمه شده به ایشان تحویل نموده، با تاکید بر اینکه بیمه نزد صندوق بیمه اجتماعی روستاییان وعشایر اختیاری بوده و در صورت عدم اعمال قاعده لزوم شرط حداقل یک سال سابقه و برقرار بدن رابطه بیمه شده با صندوق، بیمه شدگان پس از یک دوره پرداخت اقدام به قطع رابطه خود با صندوق نموده و در هر زمانی فوت نمایند، خانواده ایشان تقاضای برقراری مستمری خواهند نمود به استحضار میرساند، تنها در ماده 16 آییننامه صندوق صرفاً از کارافتادگی در اثر حادثه ناشی از کار را از موارد دیگر مانند از کار افتادگی در اثر بیماری یا حادثه غیر ناشی از کار از نظر اعمال شرط یک سال سابقه پرداخت و 90 روز متصل قبل از فوت مستثنی نموده است. لذا، تقاضای رد دادخواست شاکی را دارد. هیات عمومی دیوان در تاریخ فوق با حضور روسا و مستشاران و دادرسان علیالبدل در تاریخ فوق تشکیل و پس از بحث و بررسی و انجام مشاوره با اکثریت آراء به شرح آتی مبادرت به صدور رای مینماید.
رای هیات عمومی
به موجب قسمت دوم اصل 170 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و ماده یک و بند یک ماده 19 و مادتین 41 و 42 قانون دیوان عدالت اداری مصوب 1385 تصویبنامهها و آییننامهها و سایر مقررات دولتی از جهت مغایرت با احکام شرع یا قانون یا خروج از حدود اختیارات قوه مجریه قابل اعتراض و رسیدگی در هیات عمومی دیوان است. نظر به مراتب فوقالذکر و اینکه اعتراض به مقررات دولتی از حیث مخالفت آنها با آییننامههای دولتی قابل رسیدگی در دیوان نیست و اعتراض شاکی نسبت به بخشنامه شماره 2/85 مورخ 1/5/1385 مدیرعامل صندوق بیمه اجتماعی روستاییان و عشایر وزارت رفاه تامین اجتماعی متضمن اعلام مغایرت آن با مواد خاصی از قانون ساختار نظام جامع و رفاه تامین اجتماعی نمیباشد و بخشنامه مزبور نیز مغایرتی با مدلول اصل 29 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ندارد، بنابراین موردی برای ابطال بخشنامه در حد مورد اعتراض باقی نیست.
معاون قضایی دیوان عدالت اداری – رشیدی
