بسم الله الرحمن الرحیم
شماره دادنامه: 739
تاریخ دادنامه: 1400/03/22
شماره پرونده: 9901591
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: سازمان بازرسی کل کشور
موضوع شکایت و خواسته: ابطال بند (2-9) از تعرفه عوارض و بهای خدمات شورای اسلامی شهر سمنان در سال های 1398 و 1399
گردش کار: معاون حقوقی و نظارت همگانی سازمان بازرسی کل کشور به موجب شکایت نامه شماره 147993/300-4/6/1399 اعلام کرده است که:
«احتراماً مصوبات شورای اسلامی شهر سمنان پیرامون دریافت عوارض تحت عنوان هزینه گسترش فضای سبز توسط شهرداری سمنان در سالهای 1398 و 1399 از جهت انطباق با قانون در این سازمان مورد بررسی قرار گرفت که نتیجه آن به شرح زیر جهت استحضار و صدور دستور شایسته اعلام می شود:
1- جلد دوم تعرفه سال 1398، تعرفه عوارض و بهای خدمات سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهری شهرداری سمنان:
2-9) تعرفه برای توسعه و نگهداری فضاهای سبز شهری با کاربری های واحدهای مسکونی،تجاری،صنعتی،اداری و سایر کاربری های جدیدالاحداث:
الف) به ازای هر مترمربع نورگیری از سمت فضای سبز 000/100 ریال
ب) به ازای هر مترمربع احداث پیش آمدگی (بالکن) به فضای سبز 000/300 ریال
ج) به ازای هر مترمربع مجموع زیر بنای صادره در صدور پروانه ساختمانی با کاربری مسکونی 500/12 ریال
د) به ازای هر مترمربع مجموع زیربنای صادره در صدور پروانه ساختمانی با کاربری تجاری و صنعتی 000/50 ریال
و) به ازای هر مترمربع مجموع زیربنای صادره در صدور پروانه ساختمانی با کاربری اداری و سایر کاربری ها 000/30 ریال
تبصره1: تعرفه هـای فضای سبز برای هر پلاک فقط یک بار به هنگام صدور پروانه ساختمانی به شرح فوق دریافت می گردد.
تبصره2: بـه منظور حفظ و تامین سبز شهری و لـزوم جلـوگیری از تخریب و از بین رفتن فضـاهای سبز داخـل محوطه های مسکونی در زمان ساخت و ساز و نوسازی املاک و نیز با عنایت به اینکه براساس قانون، مالکین و متقاضیان اخذ پروانه و احداث بناهای مسکونی مکلفند 15 درصد از محوطه و حیاط ملک در حال ساخت و ساز را به فضای سبز و باغچه اختصاص دهند، در صورتی که مالکین نسبت به تعهد خود براساس قانون و برابر نقشه عمل و اجرا ننماید عوارض به شرح ذیل دریافت خواهد شد.
(هزینه ایجاد فضای سبز ردیف 7 بند 2-3) 000/180 ریال× (15 درصد از محوطه و حیاط)= مبلغ قابل وصول برای واحدهای مسکونی
لازم به ذکر است هزینه فوق برای هر پلاک فقط یکبار و در زمان صدور پایانکار پروانه ساختمانی، پس از بازدید صدور پایانکار و تایید عدم اجرای تعهد از جانب مالک و عدم ایجاد فضای سبز تعهد شده، توسط سازمان، محاسبه و وصول خواهد شد. همچنین ایجاد فضای سبز در پشت بام و تراس منازل مسکونی، به جای محوطه ملک نیز، مورد تایید بوده و در صورت اقدام توسط مالک، حمایت و مساعدت لازم از سوی سازمان به عمل خواهد آمد.
تبصره3: به منظور حفظ اشجار کهنسال و با ارزش داخل محوطه حیاط املاک در حال نوسازی و بازسازی، چنانچه در محوطه و حیاط ملک درحال تخریب، اشجاری با محیط بن بیش از 50 سانتی متر وجود داشته باشد مالک موظف است اشجار مذکور را تا اتمام مدت زمان ساخت و ساز حفظ و در 15 درصد محوطه حیاط که به فضای سبز اختصاص دارد نگهداری نماید. در صورت عدم امکان جهت نگهداری این اشجار و لزوم قطع، براساس بند (2-1 تعرفه) عوارض قطع این اشجار، محاسبه و اخذ خواهد شد.
2- تعرفه عوارض و بهای خدمات سال 1399 سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهری شهرداری سمنان:
«2-9) تعرفه پیشنهادی احداث بالکن و توسعه و نگهداری فضای سبز شهری با کاربری های واحدهای مسکونی،تجاری،صنعتی،اداری و سایر کاربری های جدیدالاحداث:
الف) به ازای هر مترمربع احداث پیش آمدگی (بالکن) به فضای سبز 000/600 ریال
ب) به ازای هر مترمربع مجموع زیربنای صادره در صدور پروانه ساختمانی با کاربری مسکونی 000/15 ریال
ج) به ازای هر مترمربع مجموع زیر بنای صادره در صدور پروانه ساختمانی با کاربری تجاری و صنعتی 000/65 ریال
و) به ازای هر مترمربع مجموع زیربنای صادره در صدور پروانه ساختمانی با کاربری اداری و سایر کاربری های 000/39 ریال
تبصره1: تعرفه هـای فضای سبز برای هر پلاک فقط یک بار به هنگام صدور پروانه ساختمانی به شرح فوق دریافت می گردد.
تبصره2: به منظور حفظ و تامین فضای سبز شهری و لزوم جلوگیری از تخریب و از بین رفتن فضاهای سبز داخل محوطه های مسکونی در زمان ساخت و ساز و نوسازی املاک و نیز با عنایت به اینکه براساس قانون، مالکین و متقاضیان اخذ پروانه و احداث بناهای مسکونی مکلفند 15 درصد از محوطه و حیاط ملک در حال ساخت و ساز را به فضای سبز و باغچه اختصاص دهند، درصورتی که مالکین نسبت به تعهد خود براساس قانون و برابر نقشه عمل و اجرا ننماید عوارض به شرح ذیل دریافت خواهد شد.
(هزینه ایجاد فضای سبز ردیف 7 بند 2-3) 000/234 ریال × (15 درصد از محوطه و حیاط)= مبلغ قابل وصول برای واحدهای مسکونی
لازم به ذکر است هزینه فوق برای هر پلاک فقط یکبار و در زمان صدور پایانکار پروانه ساختمانی، پس از بازدید صدور پایانکار و تایید عدم اجرای تعهد از جانب مالک و عدم ایجاد فضای سبز تعهد شده، توسط سازمان، محاسبه و وصول خواهد شد. همچنین ایجاد فضای سبز در پشت بام و تراس منازل مسکونی، به جای محوطه ملک نیز، مورد تایید بوده و در صورت اقدام توسط مالک، حمایت و مساعدت لازم از سوی سازمان به عمل خواهد آمد.
تبصره3: به منظور حفظ اشجار کهنسال و با ارزش داخل محوطه حیاط املاک در حال نوسازی و بازسازی، چنانچه در محوطه و حیاط ملک درحال تخریب، اشجاری با محیط بن بیش از 50 سانتی متر وجود داشته باشد مالک موظف است. اشجار مذکور را تا اتمام مدت زمان ساخت و ساز حفظ و در 15 درصد محوطه حیاط که به فضای سبز اختصاص دارد نگهداری نماید. در صورت عدم امکان جهت نگهداری این اشجار و لزوم قطع، براساس بند (2-1 تعرفه) عوارض قطع این اشجار، محاسبه و اخذ خواهد شد.»
بند 2-9 تعرفه عوارض و بهای خدمات سال های 1398 و 1399 تعرفه عوارض و بهای خدمات شهرداری سمنان و سازمان های وابسته مغایر با قانون و خارج از حدود اختیارات شورای اسلامی شهر سمنان می باشد چرا که:
اولاً: در قوانین مرتبط با فضای سبز از جمله قانون گسترش فضای سبز شهرها و اصلاحیه های بعدی آن، عوارض فضای سبز پیش بینی نشده است.
ثانیاً: در ماده 2 قانون نوسازی و عمران شهری تاکید شده است که عوارض نوسازی که توسط شهرداری ها دریافت می شود صرفاً بایستی به مصرف نوسازی و عمران شهری برسد که در ماده 1 قانون اخیرالذکر، ایجاد، حفظ و نگهداری پارک ها، از موارد مصرف عوارض نوسازی دریافتی است.
ثالثاً: در جزء 5 بند (ب) فصل سوم بخشنامه بودجه سال 1398 شهرداری های کل کشور نیز تاکید شده که 100 درصد عوارض آلایندگی دریافتی توسط شهرداری ها صرفاً برای نگهداری و توسعه فضای سبز شهری و حمل و نقل عمومی در قالب طرح های مصوب باید هزینه شود. لذا منبع مالی دیگر توسعه و نگهداری فضای سبز شهری، عوارض آلایندگی است.
رابعاً: هیات عمومی دیوان عدالت اداری در موارد مشابه دریافت عوارض فضای سبز در زمان صدور پروانه ساختمانی را ابطال نموده است. 1- رای شماره 101-3/2/1398 در خصوص ابطال عوارض فضای سبز، مصوب شورای اسلامی کمال شهر. 2- رای شماره 1153-2/12/1396 در خصوص ابطال عوارض فضای سبز مصوب شورای اسلامی ایمان شهر. 3- رای شماره 746-27/8/1396 در خصوص ابطال عوارض فضای سبز، مصوب شورای اسلامی شهرقدس.
بنا به مراتب بند 2-9 تعرفه عوارض و بهای خدمات شهرداری سمنان و سازمان های وابسته مغایر با قوانین مذکور و خارج از حدود اختیارات شورای شهر یاد شده تشخیص و ابطال آنها در هیات عمومی دیوان (به صورت فوق العاده و خارج از نوبت) مورد تقاضا می باشد.»
متن مقرره مورد اعتراض در متن دادخواست ذکر شده است.
در پاسخ به شکایت مذکور، رییس شورای اسلامی شهر سمنان به موجب لایحه شماره 1197/99/15-5/8/1399 به طور خلاصه توضیح داده است که:
«به موجب بند (الف) شق 9 ماده 2 تعرفه عوارض پیشنهادی احداث بالکن – توسعه و نگهداری فضاهای سبز شهری با کاربری های واحدهای مسکونی- تجاری، صنعتی و سایر کاربری های جدیدالاحداث مربوط به سال های 1398 و 1399 شهرداری سمنان صرفاً برای توسعه و نگهداری از فضاهای سبز شهری برای ساختمان هایی است که در مجاورت فضای سبز قرار دارند و برای نورگیری ساختمان خود از فضای سبز استفاده می کنند و دریافت این عوارض در جهت ایجاد فضای سبز نبوده که مغایر با قوانین و مقررات باشد. به عبارت دیگر کلیه ساختمان های جدیدالاحداث در محدوده شهری که از فضای سبز مجاورت ساختمان خود قصد اجرای نورگیر را داشته باشند مشمول مصوبه تعرفه مذکور خواهند بود و در بند (ب) شق 9 ماده 2 تعرفه عوارض احداث بالکن و توسعه و نگهداری فضاهای سبز شهری با کاربری های واحدهای مسکونی، تجاری، صنعتی و سایر کاربری های جدیدالاحداث به ازای هر مترمربع پیش آمدگی (بالکن) مشرف به فضای سبز عوارض تعیین گردیده و وضع عوارض مذکور در راستای وظایف شورای اسلامی شهر به شرح بند 16 ماده 80 قانون تشکیلات و وظایف شورای اسلامی شهر بوده است و دریافت عوارض مذکور منحصراً جهت ایجاد فضای سبز شهری نمی باشد که با قوانین و مقررات مربوطه مغایرت داشته و ابطال شود. به موجب تبصره 3 ماده 4 لایحه قانونی حفظ و گسترش فضای سبز مصوب 3/3/1359 کاشت و حفاظت و آبیاری درختان معابر و میادین و بزرگراه ها و پارک های عمومی از اهم وظایف شهرداری به شمار آمده لکن وضع عوارض برای ساختمان های جدیدالاحداث که جهت بهره برداری نورگیر ساخمان از فضای سبز شهری استفاده نمایند و از این بابت باید عوارض پرداخت نمایند وصول عوارض مشمول ایجاد فضای سبز نمی گردد. لذا تصویب تعرفه عوارض مورد اعتراض سازمان بازرسی کل کشور وفق مقررات قانونی بوده است به موجب قسمت اخیر بند (الف) ماده 174 قانون برنامه پنجساله توسعه اقتصادی جمهوری اسلامی ایران مصوب 15/10/1389 مجلس شورای اسلامی تبدیل عوارض به عوارض و بهای خدمات بهره برداری از واحدهای احداث کاربری های تجاری – اداری و صنعتی با کاربری های مسکونی تجویز گردیده و تعرفه عوارض مربوط به بند (الف) و (ب) شق 9 ماده 2 تعرفه پیشنهادی سازمان سیما و منظر و فضای سبز شهری شهرداری سمنان در سال 1398 و بند (الف) شق 9 ماده 2 تعرفه عوارض در سال 1399 در راستای مجوز قانونی فوق بوده است به موجب بند (ج) ماده 174 قانون برنامه پنجساله توسعه اقتصادی تبدیل عوارض موضوع درآمد شهرداری ها از عوارض بر املاک به عوارض ناشی از مصرف و خدمات تجویز گردیده لذا درصد تعرفه پیشنهادی شهرداری سمنان به شورای اسلامی شهر سمنان با 35% افزایش عوارض نسبت به سال 1398 بوده لکن شورای اسلامی شهر سمنان با کاهش 5% از عوارض و اختصاص آن به حفظ گسترش فضای سبز مصوب نموده است و این اقدام شورا عوارض مضاعف به شمار نماید زیرا افزایش 35% عوارض به 30% تقلیل داده شده است.
سازمان بازرسی کل کشور در اثبات ادعای مغایرت مصوبه با مقررات قانونی به رای صادره از هیات عمومی دیوان عدالت اداری مربوط به مصوبات شورای اسلامی شهرها جهت دریافت عوارض برای احداث فضای سبز به هنگام صدور پروانه بوده که ابطال شده است استناد نموده در حالی که تعرفه عوارض بند (الف) و (ب) شق 9 ماده 2 تعرفه عوارض پیشنهادی سازمان سیما و منظر و فضای سبز شهری شهرداری سمنان در سال 1398 و بند (الف) شق 9 ماده 2 تعرفه عوارض سال 1399 سازمان سیما و منظر فضای سبز شهری با رای مورد استناد سازمان بازرسی کل کشور مطابقت ندارد که به دلیل مغایرت با قوانین و مقررات مربوطه ابطال شود.
بنا به مراتب معروضه و مواد قانونی اشاره شده در متن لایحه مصوبات شورای اسلامی شهر سمنان مربوط به تعرفه عوارض سال 1398 و 1399 مورد اعتراض سازمان بازرسی کل کشور به استناد بند 16 ماده 80 قانون تشکیلات و وظایف شورای اسلامی شهر به تصویب رسیده و دلایل و مستندات سازمان مذکور مبنی برمغایرت آن با قوانین و مقررات فاقد وجاهت قانونی است لذا از هیات عمومی دیوان عدالت اداری رد دادخواست مطروحه سازمان بازرسی کل کشور مورد استدعاست.»
هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 22/3/1400 با حضور رییس و معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.
رای هیات عمومی
هرچند براساس بند 16 ماده 80 قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران مصوب سال 1375 با اصلاحات بعدی، تعیین نوع و میزان عوارض از اختیارات شوراهای اسلامی شهر است، لکن اعمال این اختیار باید در چهارچوب قوانین و مقررات موضوعه باشد و با عنایت به اینکه در قانون حفظ و گسترش فضای سبز در شهرها و آیین‌نامه اجرایی آن برخلاف موضوع قطع و جابه‌جایی درختان که درخصوص آن عوارض تعیین شده، در رابطه با احداث یا نگهداری فضای سبز عوارضی پیش‌بینی نشده است، بنابراین تعرفه شماره (2-9) از تعرفه عوارض و بهای خدمات شهر سمنان در سالهای 1398 و 1399 که با عنوان تعرفه برای توسعه و نگهداری فضاهای سبز شهری با کاربریهای واحدهای مسکونی، تجاری، صنعتی، اداری و سایر کاربریهای جدیدالاحداث به تصویب شورای اسلامی شهر سمنان رسیده، مغایر با قانون و خارج از حدود اختیار است و مستند به بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ابطال می‌شود.
محمد مصدق-رییس هیات عمومی دیوان عدالت اداری
