کلاسه پرونده:867/84
شاکی:آقای سعید یگانه
موضوع:ابطال ماده 8 آییننامه نحوه و ترتیب وصول پذیره و اهدایی مصوب 1365 هیات وزیران
تاریخ رای:سه شنبه 27 آذر 1386
شماره دادنامه: 1055
مقدمه: شاکی به شرح دادخواست تقدیمی اظهار داشته است، در تبصره ماده 13 قانون تشکیلات و اختیارات سازمان اوقاف و امور خیریه مصوب 1363/10/2 آمده است، «نحوه و ترتیب وصول پذیره و اهدایی مطابق آییننامهای است که به تصویب هیات دولت خواهد رسید.» به حکم تبصره مذکور، هیات دولت فقط اختیار داشته که نحوه وصول پذیره و اهدایی را تعیین کند که این اختیار میتواند در جهت نحوه وصول و نه ممنوعیت وصول مورد استفاده قرار گیرد و در قسمت اخیر ماده 8 آییننامه مذکور آمده است، «اعطای حق تملیک اعیانی در مورد اراضی موقوفهای که بنا به تشخیص مراجع ذیصلاح، کاربری زراعی دارند ممنوع بوده و در ایجار آنها پذیره دریافت نخواهد شد»، تجاوز از اختیار پیشبینی شده در تبصره ماده 13 قانون تشکیلات و اختیارات، سازمان اوقاف و امور خیره میباشد. در تبصره ماده 13 قانون تشکیلات و اختیارات سازمان اوقاف و امور خیریه به هیات وزیران اجازه اعلام ممنوعیت حق تملک اعیانی در اراضی موقوفه داده نشده است و دخالت تنظیم کنندگان آییننامه در ماده 8 در مورد نفی حق تملک اعیانی خارج از حدود اختیارات تبصره ماده 13 قانون میباشد و با توجه به ماده یک قانون فوقالذکر، اداره موقوفات دارای متولی خارج از حدود اختیارات سازمان اوقاف است و ماده 8 آییننامه با ماده یک در تعارض میباشد. نکته دیگر آنکه طبق رای 126-1374/7/29 هیات عمومی دیوان، محدودیتی را که ماده یک آییننامه مورد بحث برای دریافت پذیره به میزان 30 درصد منظور کرده بود، را فسخ نموده است. لذا بنابه جهات فوق تقاضای ابطال ماده 8 آییننامه نحوه و ترتیب وصول پذیره و اهدایی مصوب 1365/2/10 هیات وزیران را دارد. دفتر امور حقوقی دولت در پاسخ به شکایت فوق طی نامه شماره 6483 مورخ 1385/3/1 مبادرت به ارسال تصویر نظریه شماره 5/230 مورخ 1385/1/26 معاون امور اوقافی و خیریه سازمان اوقاف و امور خیریه نموده است، در این نامه آمده است، اساس دریافت پذیره در واگذاریهای اولیه و زمینهای بلامعارض موقوفات و انتقالات بعدی است. در حالی که موقوفات مزروعی که در اختیار زارعین صاحب نسق بوده و میباشد، نمیتواند زمین بلامعارض تلقی شود و ایجاد آن نیز به صورت ابتدایی نیست و نسلاً بعد نسل زارعین در این اراضی کشت و زرع میکنند و وصول پذیره از آنها مغایر حق ریشه و نسق زراعی و حقوق مکتسبه آنها است و عدم اعطاء حق تملک اعیانی نیز در موقوفات مزروعی به صورت مشروط و مقید به تشخیص مراجع ذیصلاح برای کاربری زراعی پیشبینی شده است. اداره موقوفات فاقد متولی یکی از وظایف سازمان است و سایر وظایف آن در موارد دیگر قانون و همچنین نظارت بر اعمال متولیان که در مظان تعدی و تفریط قرار دارند در طرح توجیه ادارات اوقاف در خصوص نظارت بر اعمال متولیان موقوفات که طی شماره 3503/1 مورخ 1369/8/14 به تصویب مقام معظم رهبری رسیده است، پیشبینی شده است. ضمناً رای 126 مورخ 1374/7/29 نسبت به ماده یک آییننامه صادر شده و ارتباطی با اراضی مزروعی متصرفی زارعین صاحب نسق (موضوع ماده 8 آییننامه) ندارد. طبق ماده 9 آییننامه در مواردی که مورد میزان پذیره و سرقفلی و تغییر نحوه استفاده از مورد اجاره ابهامی بوجود آید، نظر نماینده ولی فقیه و سرپرست سازمان ملاک عمل خواهد بود و بخشنامه فوقالذکر با استفاده از این اختیار شرعی صادر شده است. هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ فوق با حضور روسا و مستشاران و دادرسان علیالبدل شعب دیوان تشکیل و پس از بحث و بـررسی و انجام مشاوره با اکثریت آراء بـه شرح آتی مبادرت بـه صدور رای مینماید.
رای هیات عمومی
طبق ماده 13 قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه مصوب 1363 «وجوهی که از محل پذیره و اهدایی حاصل از اجاره و استیجاره رقبات دریافت میگردد از عواید همان موقوفات محسوب و به مصارف مقرره خواهد رسید.» نظر به اینکه حکم مقنن مصرح در الزام اشخاص به پرداخت پذیره و اهدایی بابت اجاره اراضی موقوفه با کاربری کشاورزی نیست، بنابراین ماده 8 آییننامه نحـوه و ترتیب وصول پذیره و اهدایی مصوب هیات وزیران که به تجویز تبصره ذیل ماده 13قانون فوقالذکر به تصویب رسیده و مقرر داشته «اعطای حق تملک اعیانی در مورد اراضی موقوفهای که بنابه تشخیص مراجع ذیصلاح کاربری زراعی دارد ممنوع بوده و در ایجار آنها پذیره دریافت نخواهد شد.» مغایرتی با قانون ندارد و خارج از حدود اختیارات قوه مجریه در وضع ماده مزبور نمیباشد.
رییس هیات عمومی دیوان عدالت اداری
