کلاسه پرونده: 737-762/84
شکات: 1- آقای محمود شفاف 2- شرکت مجتمع کشتی سازی و صنایع فرا ساحل ایران
موضوع:ابطال بخشنامه شماره 6 مورخ 7/2/81 کارهای سخت و زیان آور سازمان تامین اجتماعی
تاریخ رای:سه شنبه 23 مرداد 1386
شماره دادنامه: 371-372
مقدمه: شکات به شرح دادخواستهای تقدیمی اعلام داشتهاند، در ماده واحده قانون اصلاح تبصره 2 الحاقی به ماده 76 قانون تامین اجتماعی در خصوص بازنشستگی مشاغل سخت و زیان آور، ابتدا در بند (الف) قانونگذار به تعریف کارهای سخت و زیان آور، پرداخته و در بند (پ) تصریح شده است که افرادی که حداقل 20 سال متوالی و 25 سال متناوب در کارهای سخت و زیان آور اشتغال داشته …. میتوانند تقاضای مستمری بازنشستگی کنند. در فراز 6 و 4 بند (ب) ماده واحده مذکور تصریح شده است که برای مشمولان تبصره اصلاحی از تاریخ تصویب این قانون، 4% به نرخ حق بیمه در قانون تامین اجتماعی افزوده خواهد شد که در صورت تقاضای مشمولان قانون به طور یکجا یا بطور اقساطی به وسیله کارفرمایان پرداخت خواهد شد. همانطور که در متن نام قانون به آن تصریح شده است، تصویب ماده واحده فوق الاشعار در خصوص بازنشستگی در مشاغل سخت و زیان آور میباشد و در متن ماده واحده نیز در بند (ب) تحت عنوان حمایتها، اعلام شده است که مشمولان مشاغل سخت و زیان آور پس از احراز شرایطی میتوانند تقاضای مستمری بازنشستگی کنند، نظر قانونگذار این بوده که در قبال حمایتهای قانونی از شاغلین مشمول بازنشستگی مورد نظر علاوه بر حق بیمه متداول، کارفرمایان 4% حق بیمه افزون به نرخ حق بیمه در قانون تامین اجتماعی پرداخت نمایند. سازمان تامین اجتماعی در بخشنامه شماره 6 مورخ 1381/2/7 بر خلاف قانون و خارج از حدود اختیارات قانونی، 4% حق بیمه اضافی مشمولان بازنشستگی و مستمری برقراری در کارهای سخت و زیان آور را که قانونگذار پرداخت آنرا توسط کارفرمایان، فقط شامل بازنشستگان مشاغل سخت و زیان آور تجویز نموده، به شاغل در مشاغل سخت و زیان آور که مشغول کار بوده و حایز شرایط بازنشستگی و حمایت قانونی نمیباشنـد، تسری داده و کـارفرمایان را مکلـف نموده است کـه علاوه بـر 4% حـق بیمه اضافی برای مشمول بازنشستگی، برای شاغل در مشاغل مورد نظر بدون آنکه شرایط بازنشستگی آنان احراز و مشمول دریافت مستمری بازنشستگی گردند، 4% حق بیمه افزون بر حق بیمه متداول به سازمان تامین اجتماعی پرداخت نمایند. در حالی که قانونگذار پرداخت 4% حق بیمه اضافی را فقط و منحصراً در صورت بازنشستگی در مشاغل سخت و زیان آور تجویز نموده است. با توجه به مراتب تقاضای رسیدگی و ابطال بخشنامه مذکور را دارد. مدیرکل دفتر امور حقوقی و دعاوی سازمان تامین اجتماعی در پاسخ به شکایت مذکور طی نامه شماره 35739/7100 مورخ 1385/9/13 و 27613/7100 مورخ 1385/7/12 اعلام داشتهاند، طبق نص صریح قانون اصلاح تبصره 2 الحاقی ماده 76 قانون اصلاح مواد 72 و 77 و تبصره ماده 76 قانون تامین اجتماعی مصوب 1354 و الحاق دو تبصره به ماده 76 مصوب 1371 تعلق 4% حق بیمه اضافه مربوط به کارهای سخت و زیان آور در خصوص دو دسته از بیمه شدگان قابل تحقق و وصول است، الف- بیمه شدگانی که دارای سابقه پرداخت حق بیمه در کارهای سخت و زیان آور به تاریخ، قبل از تصویب قانون مزبور میباشند و در زمان تصویب این قانون با استفاده از مزایای این قانون، یعنی احتساب هر سال سابقه در اینگونه مشاغل به عنوان 5/1 سال سابقه، واجد شرایط بازنشستگی هستند. در این صورت کارفرما مکلف است 4% میزان مستمری برقراری نسبت به سنوات قبل از تصویب قانون را یکجا به سازمان تامین اجتماعی پرداخت نماید (موضوع بند 6 جزء ب قانون یاد شده). ب- اما علاوه بر این فرض که ویژه واجدان شرایط بازنشستگی است، فرض اصلی قانون مزبور ناظر به کسانی است که در زمان تصویب این قانون به کار در مشاغل سخت و زیان آور اشتغال دارند. در این فرض که بند 4 جزء (ب) قانون مذکور بدان پرداخته است، از تاریخ تصویب این قانون، جهت مشمولان این تبصره (یعنی شاغلان در کارهای سخت و زیان آور) 4% به نرخ حق بیمه مقرر در قانون تامین اجتماعی افزوده خواهد شد که در صورت تقاضای مشمولان قانون، به طور یکجا یا اقساطی توسط کارفرمایان پرداخت خواهد شد که البته بر خلاف فرض قبلی، در این موارد کارفرما مخیر است که حق بیمه را به طور اقساطی یا یکجا بپردازد. بدیهی است که اگر حکم قانونگذار صرفاً ناظر بر افراد واجد شرایط بازنشستگی در کارهای سخت و زیان آور بود باید به بند 6 جزء (ب) قانون اکتفا میکرد و انشاء و تصویب بند4 جزء (ب) همان قانون امری لغو و بیهوده میبود. در حالی که اسناد لغو به مقنن خلاف و غیر ممکن است و تردیدی باقی نمیماند که موضوع بند 4، متفاوت از بند6 و ناظر است بر «شاغلان» در کارهای سخت و زیان آور که هنوز دارای شرایط بازنشستگی نیستند و به کار اشتغال دارند. هیات عمومـی دیوانعـدالت اداری در تـاریخ فـوق بـا حضور روسا و مستشـاران و دادرسان علیالبدل شعب دیوان تشکیل و پس از بحث و بررسی و انجام مشاوره با اکثریت آراء بـه شرح آتی مبادرت بـه صدور رای مینماید.
رای هیات عمومی
طبق شق یک بند (ب) ماده واحده قانون اصلاح تبصره 2 الحاقی به ماده 76 قانون اصلاح مواد 72 و 77 و تبصره ماده 76 قانون تامین اجتماعی مصوب 1354 و الحاق دو تبصره به ماده 76 مصوب 1371 مصوب 1380 افرادی که حداقل بیست سال متوالی و بیست و پنج سال متناوب در کارهای سخت و زیان آور (مخل سلامت) اشتغال داشته باشند و در هر مورد حق بیمه مدت مزبور را به سازمان پرداخته باشند، میتوانند تقاضای مستمری بازنشستگی نمایند و مستفاد از شق 4 بند مذکور این است که از تاریخ تصویب قانون فوقالذکر جهت مشمولان این تبصره، 4% به نرخ حق بیمه مقرر در قانون تامین اجتماعی افزوده میشود، لیکن پرداخت 4% حق بیمه اضافی توسط کارفرما به طور اقساطی یا یکجا منوط به تقاضای مستمری بازنشستگی مشمولان قانون فوقالذکر است. بنابراین بخشنامه مورد اعتراض در قسمتهایی که متضمن الزام کارفرما به پرداخت 4% حق بیمه اضافه به سازمان تامین اجتماعی قبل از تقاضای مستمری بازنشستگی مشمولان قانون مذکور است، خلاف هدف و حکم مقنن تشخیص داده میشود و بخشهای مزبور مستنداً به اصل 170 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و بند یک ماده 19 و ماده 42 قانون دیوان عدالت اداری متن بخشنامه حذف و ابطال میشود.
معاون قضایی دیوان عدالت اداری- مقدسیفرد
