کلاسه پرونده: 83/43، 153 و 85/55، 65
شاکی: آقایان 1- احمد کدوغنیثانی 2- کامبیز بیکلیک 3- رحیم اقدم قهرمانزاده
موضوع: ابطال ماده 4، ماده 20، بند (ب) ماده 20 آییننامه اجرایی ماده 17 قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه
تاریخ رای: یکشنبه 5 شهریور 1385
شماره دادنامه: 370 الی 373
مقدمه: 1- شکات در دادخواستهای تقدیمی در خصوص ابطال ماده 4 و بند (ب) ماده 20 آییننامه اجرایی قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه اعلام داشتهاند، برابر نصوص فتاوی فقهای اسلام اگر موقوفه خاصه دارای متولی معین از قبل واقف باشد، احدی حق مداخله و مزاحمت او را در اداره امور وقف خاص ندارد. ولی در ماده 4 و بند (ب) ماده 20 آییننامه مورخ 1382/8/4 هیات وزیران و علیرغم رای شماره 89 مورخ 1373/8/7 هیات عمومی دیوان عدالت اداری مشتکی عنه با توسل به تحریف مدلول قانون و مقررات (بند یک ماده یک قانون فوق الذکر) و بر خلاف حکم شرعی در ذیل مسیله 83 کتاب وقف تحریرالوسیله به سازمان اوقاف اجازه داده است بدون رجوع به محکمه صالحه و بدون ترافع محاکماتی و بدون حکم قطعی صرفاً به تشخیص سازمان اوقاف و بدون اثبات تحقق شروط، متولی را یک طرفه بدون محاکمه و احراز شرعی و قانونی، به عنوان غیر معتمد و یا غیر محل وثوق و یا در مظان تعدی و تفریط تشخیص دهد و نسبت به موقوفه خاصه اقدام نماید. ماده 4 آییننامه مذکور مخالف با ماده 79 و 1257 قانون مدنی و دیگر مقررات در خصوص اختیارات متولیان موقوفات خاص میباشد و بر خلاف بند اول ماده اول قانون تشکیلات و اختیارات سازمان اوقاف قانونگذاری کرده است لذا با عنایت به مراتب ابطال ماده 4 و بند (ب) ماده 20 آییننامه اجرایی قانون تشکیلات و اختیارات سازمان اوقاف و امور خیریه مصوب 1382/8/4 هیات دولت را دارد. 2- شاکی پرونده کلاسه 85/65 در دادخواست تقدیمی نسبت به ماده 20 آییننامه اجرایی قانون تشکیلات و اختیارات سازمان اوقاف و امور خیریه اعلام داشته است، در سرتاسر قانون تشکیلات و اختیارات سازمان اوقاف و امور خیریه حتی یک کلمه هم راجع به آنچه در ماده 20 آییننامه مندرج است وجود ندارد. ولی متولیان موقوفات به اجرای آن مکلف هستند و الا برکنار میشوند. پس مندرجـات ماده 20 آییـننامه مورد بحث جنبـه قانونگذاری داشتـه و از شمول مـاده 17 قانون خـروج مکرر موضوعی دارد. اجرای ماده 20 آییننامه مذکور آثار و توالی فاسد، زیادی دارد که اهم آنها افزایش هزینههای عمومی و بودجه دولت و تحمیل تکلیف غیر قانونی بر متولیان و ممنوع و برکنار ساختن آنها در صورت عدم انجام تکلیف کذایی به اضافه تحمیل هزینههای غیر قانونی بر موقوفات است که در وقفنامهها و قوانین تجویز نشده است. لذا ابطال آن را خواستارم. دفتر امور حقوقی دولت در پاسخ به شکایات مذکور طی نامههای شماره 34913 مورخ 29/6/83 و 22566 مورخ 33/3/85 مبادرت به ارسال تصویر نامههای شماره 1428/230/2/1 مورخ 1383/5/4 و 1078/230/2/1 مورخ 1383/4/28 سازمان اوقاف و امور خیریه نموده است. الف- در نامه مورخ 4/5/83 آمده است: 1- دخالت سازمان اوقاف و امور خیریه در موقوفات خاصه مستند به قسمت اخیر بند یک ماده یک قانون تشکیلات و اختیارات سازمان اوقاف و امور خیریه است که این مجوز قانونی سازمان را در دخالت در موقوفات خاص در صورتی که مصلحت وقف و بطون لاحقه یا رفع اختلاف موقوف علیهم این دخالت را ایجاب نماید مکلف به اقدام نموده است. 2- ماده 4 آیین نامه و بند (ب) ماده 20 با استناد به نظریه شورای محترم نگهبان و رای هیات عمومی دیوان عدالت اداری در مورد ابطال مواد 4 و 5 سابق آییننامه اجرایی قانون تشکیلات و اختیارات سازمان اوقاف و امور خیریه تهیه و به تصویب دولت رسیده است. 3- با توجه به نظریه شورای محترم نگهبان متولیان مورد وثوق و اطمینان از شمول ماده 4 آییننامه خارج میباشند. دبیر محترم شورای نگهبان در خصوص ادعای خلاف شرع بودن ماده 4 و بند (ب) ماده 20 آییننامه اجرایی ماده 17 قانون تشکیلات و اختیارات سازمان اوقاف و امور خیریه مصوب 1382/8/4 هیات وزیران به شرح نامه شماره 8037/30/83 مورخ 1383/4/29 اعلام داشتهاند، موضوع ماده 4 و بند (ب) ماده 20 در جلسه مورخ 1383/4/29 فقهای شورای نگهبان مطرح شد که خلاف موازین شرع شناخته نشد. هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ فوق با حضور روسای شعب بدوی و روسا و مستشاران شعب تجدیدنظر تشکیل و پس از بحث و بررسی و انجام مشاوره با اکثریت آراء به شرح آتی مبادرت به صدور رای مینماید.
رای هیات عمومی
الف- حسب نظریه شماره 8037/30/83 مورخ 1383/4/29 فقهای محترم شورای نگهبان ماده 4 و بند (ب) ماده 20 آییننامه اجرایی ماده 17 قانون تشکیلات و اختیارات سازمان اوقاف و امور خیریه مصوب 4/8/82 هیات وزیران خلاف موازین شرع شناخته نشده است. بنابراین موردی برای ابطال آنها در اجرای قسمت اول ماده 25 قانون دیوان عدالت اداری وجود ندارد. ب- با عنایت به وظایف و مسیولیتهای اداره اوقاف و امور خیریه در خصوص نظارت و کنترل بر امور موقوفات و رعایت و حفظ غبطه و مصلحت موقوف علیهم در مواردی که موقوفه فاقد متولی منصوص بوده و یا متولی موقوفه مورد اعتماد و محل وثوق و یا قادر به انجام وظایف شرعی و قانونی نباشد و یا در مظان تعدی و تفریط باشد، مواد 4 و 20 و بند (ب) ماده 20 آییننامه مورد اعتراض مغایرتی با قانون ندارد.
معاون قضایی دیوان عدالت اداری-مقدسیفرد
