بسم الله الرحمن الرحیم
شماره دادنامه: 358
تاریخ دادنامه: 1400/03/04
شماره پرونده: 9901270
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: سازمان بازرسی کل کشور
موضوع شکایت و خواسته: ابطال 1- تبصره بند 9 مصوبه جلسه مورخ 6/11/1394 هیات امنای دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی بیرجند
2- بند 7 مصوبه اصلاحی جلسه مورخ 16/5/1396 هیات امنای دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی بیرجند
گردش کار: معاون حقوقی و نظارت همگانی سازمان بازرسی کل کشور به موجب نامه شماره 93099/300-17/4/1399 اعلام کرده است که:
«تبصره بند 9 مصوبه مورخ 6/11/1394 دانشگاه علوم پزشکی بیرجند به موجب بند 7 مصوبه مورخ 16/5/1396 هیات امنای دانشگاه با توسعه و تعمیم شمول مزایایی تخفیف شهریه به بازنشستگان دانشگاه و فرزندان آنها و همچنین افزایش مقطع کارشناسی ارشد به PHD به شرح زیر اصلاح گردیده است:
«کارکنان دانشگاه، همسران و فرزندان آنها، همسر و فرزندان بازنشستگانی که حداقل سابقه ده سال خدمت در دانشگاه داشته باشند و در رشته های ظرفیت مازاد مقطع کارشناسی ارشد و PHD دانشگاه پذیرفته شده اند و ملزم به پرداخت شهریه می باشند تا سقف 50 درصد مشروط به رضایت از عملکرد کارمند شاغل بر اساس شیوه نامه‌ای که به تصویب هیات رییسه دانشگاه خواهد رسید با نظر هیات رییسه دانشگاه از تخفیف شهریه برخوردار می گردند.» پیرو این مصوبه هیات رییسه دانشگاه نیز نسبت به تصویب شیوه نامه ای در خصوص نحوه بهره مندی کارکنان و بازنشستگان دانشگاه و فرزندان آن ها اقدام نموده است. مصوبات مذکور مغایر با قانون و خارج از حدود اختیارات هیات امنای یاد شده می باشد، زیرا:
اولاً: در ماده 7 قانون تشکیل هیات های امنای دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی و پژوهشی که وظایف و اختیارات هیات امنا ذکر شده است، اختیاری مبنی بر اعطای تخفیف به کارکنان دانشگاه، همسران و فرزندان کارکنان منظور نشده است.
ثانیاً: اعمال تخفیف در پرداخت شهریه به شرح مصوبات و شیوه نامه مذکور، بر خلاف بند 9 اصل 3 قانون اساسی است که در آن به رفع تبعیضات ناروا و ایجاد امکانات عادلانه برای همه، در تمام زمینه های مادی و معنوی اشعار دارد، می باشد.
ثالثاً: هیات عمومی دیوان عدالت اداری در موارد مشابه مصوبات هیات امنای برخی دانشگاه ها مربوط به تخفیف شهریه به خانواده کارکنان و اعضای هیات علمی در دانشگاه های تهران (به موجب دادنامه 1786-6/9/1397)، صنعتی شریف (به موجب دادنامه 836-1/5/13989، دانشگاه یزد (به موجب دادنامه 1125-1126 مورخ 3/11/1396) و جامع علمی کاربردی (به موجب دادنامه 752-18/4/1398) ابطال نموده است.
بنا به مراتب تبصره بند 9 مصوبه جلسه مورخ 6/11/1394 و مصوبه اصلاحی هیات امنا طی بند 7 جلسه مورخ 16/5/1396 در خصوص بهره مندی کارکنان و بازنشستگان دانشگاه و فرزندان آن ها از تخفیف شهریه، مغایر با قوانین اشاره شده و خارج از حدود اختیارات هیات امنای دانشگاه موصوف تشخیص و ابطال آن ها در هیات عمومی دیوان (به صورت فوق العاده و خارج از نوبت) با لحاظ ماده 13 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مورد تقاضا می باشد.»
متن مقرره های مورد شکایت به شرح زیر است:
«الف: تبصره بند 9 مصوبه جلسه مورخ 6/11/1394 هیات امنا دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی بیرجند
9. با تخفیف شهریه دانشجویان ظرفیت مازاد رشته های کارشناسی ارشد و PHD بسته به نوع رشته تا 30 درصد شهریه با نظر هیات رییسه دانشگاه از نیمسال دوم سال تحصیلی 94-95 موافقت گردید.
تبصره: کارکنان دانشگاه و فرزندان آنها که در مقطع کارشناسی ارشد بصورت ظرفیت مازاد در این دانشگاه پذیرفته شده اند و ملزم به پرداخت شهریه می باشند، تا سقف 50 درصد با نظر هیات رییسه دانشگاه از تخفیف شهریه برخوردار می گردند.
ب: بند 7 مصوبه اصلاحی جلسه مورخ 16/5/1396 هیات امنا دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی بیرجند
7. با اصلاح تبصره بند 9 مصوبه مورخ 6/11/1394 هیات امنا به شرح ذیل موافقت گردید:
کارکنان دانشگاه، همسران و فرزندان آنها، همسر و فرزندان بازنشستگانی که حداقل سابقه ده سال خدمت در دانشگاه داشته باشند و در رشته های ظرفیت مازاد مقطع کارشناسی ارشد و PHD دانشگاه پذیرفته شده اند و ملزم به پرداخت شهریه می باشند تا سقف 50 درصد مشروط به رضایت از عملکرد کارمند شاغل براساس شیوه نامه ای که به تصویب هیات رییسه دانشگاه خواهد رسید با نظر هیات رییسه دانشگاه از تخفیف شهریه برخوردار می‌گردند.»
در پاسخ به شکایت مذکور، مدیر امور حقوقی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمـانی بیرجند به موجب لایحه شماره 78826/11/99 مورخ 28/8/1399 به طور خلاصه توضیح داده است که:
«به استناد بند (الف) ماده 49 قانون برنامه چهارم توسعه و بند «ب» ماده 20 قانون برنامه پنجم توسعه و ماده یک قانون احکام دایمی برنامه های توسعه ای کشور، قانون نحوه انجام امور مالی معاملاتی دانشگاه ها، و قانون نحوه تشکیل هیات های امنا دانشگاه ها در امور مالی معاملاتی از شمول قوانین و مقررات عمومی، مالی، معاملاتی مستثنی می باشند و صرفاً براساس مصوبات هیات امناء که به تایید مقام عالی وزارت متبوع می رسد، اداره می شوند و مصوبات مورد اعتراض و شکایت، به تایید مقام عالی وزارت متبوع رسیده است.
مطابق بند «ح» ماده 20 قانون برنامه پنجم توسعه، دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی و تحقیقاتی مجازند از ظرفیت مازاد سهمیه آموزش رایگان خود و یا ظرفیتهای جدیدی که ایجاد می کنند براساس قیمت تمام شده یا توافقی با بخش غیر دولتی و با تایید هیات امناء در مقاطع مختلف دانشجو بپذیرند و منابع مالی دریافتی را حسب مورد پس از واریز به خزانه کل به حساب درآمدهای اختصاصی منظور کنند.
برابر تبصره 2 ماده 2 آیین نامه مالی و معاملاتی دانشگاه ها و دانشکده های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی کلیه واحدهای اجرایی مستقل و غیر مستقل از لحاظ سیاست گذاری تابع قوانین، مقررات و تصمیمات موسسه، آیین نامه مالی و معاملاتی دانشگاه ها بوده و مکلف به رعایت و اجرای مصوبات هیات امناء موسسه می باشند.
مطابق بند «و» ماده 7 قانون نحوه تشکیل هیات های امناء، به عنوان یکی از اختیارات هیات امناء تصویب نحوه وصول درآمدهای اختصاصی و مصرف آن تعیین گردیده است، مصوبات مورد اعتراض و شکایت نیز متاثر از اختیار هیات امنا بوده و خارج از اختیار به نظر نمی رسد.
در خاتمه با توجه به اینکه براساس مستندات قانونی فوق الاشاره، تعیین میزان شهریه و نحوه دریافت آن بر عهده هیات امناء دانشگاه قـرار داده شده است و هـزینه های مربوط به دوره آمـوزش می بایست بر اسـاس تایید وزارت متبوع از دانشجو اخذ گردد و مصوبات هیات امنا به نوعی تعیین میزان شهریه است زیرا تخفیف دلالت بر عدم دریافت شهریه ندارد بلکه میزان شهریه را تا میزان مشخصی تقلیل می دهد و لازمه استقلال حقوقی، مالی و اداری دانشگاه وضع آیین‌نامه‌ها و مصوباتی است که با برخی از قوانین و مقـررات عمـومی مغـایرت داشته باشد. صـدور حکم به رد شکایت مورد تقاضا است.»
هیات عمومی دیـوان عدالت اداری در تاریخ 4/3/1400 با حضور معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثـریت آراء به شرح زیر به صـدور رای مبادرت کرده است.
رای هیات عمومی
براساس بند «ب» ماده 20 قانون برنامه پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران مصوب سال 1389 و ماده 1 قانون احکام دایمی برنامه‌های توسعه کشور مصوب سال 1395 و مفاد آرای شماره 945-28/9/1396 و 308-7/3/1398 هیات عمومی دیوان عدالت اداری، تعیین شهریه و اعطای تخفیف درخصوص آن از مصادیق امور مالی محسوب می‌شود و هیاتهای امنای دانشگاهها و موسسات آموزش عالی می‌توانند نسبت به تعیین آن اقدام نمایند. با این حال، اعمال تخفیف در پرداخت شهریه تحصیلی باید مبتنی بر مبانی موجه آموزشی و حقوقی باشد و بر همین اساس و با عنایت به اینکه براساس بند (9) اصل سوم قانون اساسی، رفع تبعیضات ناروا و ایجاد امکانات عادلانه برای همه در تمام زمینه‌های مادی و معنوی از وظایف دولت جمهوری اسلامی ایران است، تبصره بند 9 مصوبه جلسه مورخ 6/11/1394 و بند 7 مصوبه جلسه مورخ 16/5/1396 هیات امنای دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی بیرجند که متضمن اعطای تخفیف در پرداخت شهریه به کارکنان دانشگاه و همسران و فرزندان آنها و همسران و فرزندان بازنشستگان آن دانشگاه است، مصداق تبعیض ناروا بوده و به دلیل مغایرت با بند 9 اصل سوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مستند به بند ۱ ماده ۱۲ و مواد 13 و ۸۸ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ از تاریخ تصویب ابطال می‌شود.
مهدی دربین- معاون قضایی دیوان عدالت اداری
