بسم الله الرحمن الرحیم
شماره دادنامه: 313-312-311
تاریخ دادنامه: 1400/03/04
شماره پرونده: 9803946- 9803945- 9803944
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
شاکیان: 1- خانم پریا اردلانی 2- خانم زهرا خندان 3- آقای محمد برزگر
موضوع شکایت و خواسته: ابطال جزء (م) بند 1-1 آیین نامه داخلی دانشگاه صنعتی امیرکبیر در خصوص تمدید سنوات در مقطع کارشناسی ارشد
گردش کار: شاکیان به موجب دادخواست های جداگانه ای ابطال جزء (م) بند 1-1 آیین نامه داخلی دانشگاه صنعتی امیرکبیر در خصوص تمدید سنوات در مقطع کارشناسی ارشد را خواستار شده اند و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده اند که:
«با سلام و احترام، به استحضار می رساند هیات رییسه دانشگاه صنعتی امیرکبیر رویه 3301-AUT-PR با عنوان آیین نامه تمدید سنوات در مقطع کارشناسی ارشد را به منظور سامان دهی فرایند تمدید سنوات تحصیلی دانشجویان کارشناسی ارشد در دوره های مختلف به تصویب رسانده و این رویه برای کلیه دانشجویان کارشناسی ارشد این دانشگاه اجرا می شود. به موجب بند 1-1 این رویه در صورت عدم اتمام تحصیلات و نیاز به تمدید سنوات بعد از نیمسال چهـارم دانشجویـان مشمول آمـوزش رایگان ملـزم به پرداخت هزینه تحصیل مطابق با مصوبات هیات رییسه دانشگاه هستند. با عنایت به اینکه مطابق بنـدهای (ح)، (ط) و (ی) ماده 20 قانون برنامـه پنجساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران مصوب سال 1389 مقرر شده تحصیل دانشجویان روزانه در دانشگاه های دولتی رایگان می‌باشد و این حکم مطلق بیان شده و دلیلی بر انصراف آن از سنوات تحصیلی ملاحظه نمی شود، از طرفی طبق ماده 4 قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت مصوب سال 1384 و نیز ماده 60 قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت موسوم به الحاق 2 دریافت هرگونه وجهی توسط دستگاه های اجرایی نیاز به حکم یا اذن قانونگذار دارد و این اذن از طرف قانونگذار به دانشگاه ها واگذار نشده، ضمن درخواست ابطال مقرره مذکور در رویه 3301-AUT-PR صدور حکم بر ورود شکایت به شرح خواسته مورد استدعاست.»
متن مقرره مورد اعتراض به شرح زیر است:
«1- شرایط تمدید سنوات در کارشناسی ارشد
(…) 1-1- تمدید سنوات – ترم پنجم
(…) م- دانشجویان ورودی نیمسال اول هر سال تحصیلی مطابق مصوبه هیات امناء و مقررات آموزشی دانشگاه از ابتدای آبان ماه در ترم پنجم تحصیل خود ملزم به پرداخت شهریه می باشند (دانشجویان در خصوص نحوه پرداخت و میزان شهریه می توانند به سایت آموزش های آزاد دانشگاه مراجعه نمایند.)
دانشجویان ورودی نیمسال دوم هر سال تحصیلی مطابق مصوبه هیات امناء و مقررات آموزشی دانشگاه از ابتدای فروردین ماه در ترم پنجم تحصیل خود ملزم به پرداخت شهریه می باشند (دانشجویان در خصوص نحوه پرداخت و میزان شهریه می توانند به سایت آموزش های آزاد دانشگاه مراجعه نمایند.)»
در پاسخ به شکایت مذکور، رییس دانشگاه صنعتی امیرکبیر به موجب لایحه شماره 10973-25/5/1399 توضیح داده است که: «هر چند آموزش رایگان و همگانی برای آحاد افراد جامعه در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران پیش بینی شده و قوانین و مقررات موضوع نیز دلالت بر همین معنا دارد لیکن همان گونه که استحضار دارند موضوع آموزش و تحصیل رایگان مفید و مشروط به حصول و وجود شرایطی است و به عبارت اُخری، پرسشی که از این گزاره قانونی به ذهن متبادر می گردد این است که آیا یک دانشجوی مشغول تحصیل در مقطع تحصیلی کارشناسی، کارشناسی ارشد و یا دکتری، بدون رعایت شروط، قیود و ضوابط احصایی در قوانین و مقررات جاریه و مدت سنواتی که برای هر مقطع تحصیلی و به جهت تحصیل رایگان تعریف شده به صورت نامحدود و بدون تقیید و محدودیت زمانی می تواند به تحصیل خود ادامه دهد؟ پر واضح است که پاسخ این پرسش قطعاً منفی است و مخارج و هزینه هایی که در قانون بودجه سالیانه کشور برای دانشجویان شاغل به تحصیل و مقاطع تحصیلی مختلف تعیین و پرداخت می شود، کاملاً معین و مشخص می باشد و با این توصیف چنانچه دانشجویی در پایان یک بازه زمانی معینه و قانونی، موفق به اتمام دوره تحصیلی نگردد، برای سنوات مازاد بر سنوات تحصیلی مجاز مشارالیه هیچ گونه بودجه ای به دانشگاه ها اختصاص داده نمی شود و تنها راه ممکن اخراج دانشجو و یا تقبل هزینه های مترتبه بر تداوم و استمرار تحصیلی توسط وی و موافقت استاد راهنما و مدیر گروه می باشد و در قضیه مانحن فیه نیز مشارالیه در ترم پنجم، که آخرین مهلت وی برای اتمام دوره تحصیل بوده، موافق به تحقق این مهم نشده و لزوماً می بایست از ادامه تحصیل وی جلوگیری شود و بدین ترتیب موجبات ورود خسارات و زیانهای مادی و بالاخص معنوی و حیثیتی برای ایشان فراهم می گردید و با این توصیف قطعاً به این موضوع مستحضر است موضوع تحصیل و آموزش رایگان و همگانی در مورد ایشان فی الواقع از مصادیق بارز کلمه الحق یراد به الباطل می باشد.
2- لازم به ذکر است به عرض برسانیم که بر اساس تبصره ماده 6 آیین نامه آموزشی مصوب 4/7/1394 شورای عالی برنامه ریزی وزارت عتف « در صورتی که دانشجوی مشمول آموزش رایگان، در مدت مقرر دانش آموخته نشود، موسسه اختیا ردارد مدت تحصیل وی را حداکثر به مدت دو نیمسال افزایش دهد، سنوات تحصیلی در نمیسال اول به صورت رایگان و در نیمسال دوم با دریافت هزینه طبق تعرفه مصوب هیات امنای موسسه انجام می‌شود.» همان گونه که مستحضر می باشید دانشگاه صنعتی امیرکبیر جزء دانشگاههای سطح یک کشور است و بر اساس اعلام نظر معاونت آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مجاز به تصویب و اجرای آیین نامه های داخلی خود متناسب با شرایط آموزشی و پژوهشی دانشگاه می باشد بسیاری از دانشگاه های سطح یک کشور از چنین اختیاری در راستای بهبود امور آموزشی و پژوهشی خود بهره می برند لذا طبق آیین نامه آموزشی دوره کارشناسی ارشد مصوب 4/7/1394 شورای عالی برنامه ریزی وزارت عتف، موضوع مورد سخن در جلسه هیات رییسه مورخ 13/7/1395 این دانشگاه طرح و پس از کسب نظر از شورای تحصیلات تکمیلی دانشگاه (بررسی کارشناسی چند ماهه) با اعمال تغییرات مورد نظر تحت عنوان رویه شماره 3301-AUT-PR تصویب گردید و در حال اجرا می باشد. رویه مذکور به کلیه دانشکده ها جهت ابلاغ به دانشجویان دوره کارشناسی ارشد ورودی سال 1394 و بعد از آن ارسال و همچنین در سایت دانشگاه نیز جهت اطلاع دانشجویان قرار گرفته است. در این رویه دانشجویان در صورت تمدید ترم پنج و شش ملزم به پرداخت شهریه می باشند و همچنین موضوع لزوم پرداخت شهریه در ترم پنج و شش به استناد رویه مذکور، چندین بار در بازه های زمانی مختلف به آدرس پست الکترونیک و تلفن همراه دانشجویان اطلاع رسانی شده است شایان ذکر است رویه یاد شده در موارد بسیار با هدف ارتقای کیفی و حمایت از دانشجویان و به نفع آنان تنظیم و به تصویب رسیده است.
با عنایت به عرایض معنونه فوق و توجهاً به این که شاکی از تحصیل رایگان در مقطع کارشناسی ارشد و به مدت چهار ترم برخوردار شده و نامبرده صرفاً بخشی از هزینه های هنگفت مترتبه بر تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد (آن هم برای سنوات مازاد بر سنوات تحصیلی مجاز) را پرداخت نموده است و طرح شکایت در این زمینه را می‌توان به نوعی ناسپاسی وی تلقی کرد و از طرفی تحمیل هزینه های اضافی و فراتر از بودجه تخصیصی به دانشگاه ها و فی الواقع به بیت المال، فاقد وجاهت شرعی و قانونی به نظر می رسد، بنابراین از هیات مداقه در مطالب یاد شده و تحقیق و بررسی پیرامون یا سقم مدعیات ابرازی و النهایه اصدار حکم شایسته مبنی بر رد شکایت مطروحه مورد استدعاست.»
هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 4/3/1400 با حضور معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.
رای هیات عمومی
براساس ماده 1 قانون احکام دایمی برنامه‌های توسعه کشور مصوب سال 1395 و مفاد آرای شماره 945-1396/9/28 و 308-1398/3/7هیات عمومی دیوان عدالت اداری، تعیین شهریه برای سنوات مازاد تحصیلی از مصادیق امور مالی محسوب می‌شود و هیات های امنای دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی می‌توانند نسبت به تعیین آن اقدام نمایند. با این حال، نظر به این که براساس جزء (م) بند 1-1 آیین نامه تمدید سنوات در مقطع کارشناسی ارشد که در تاریخ 1397/6/27 به تصویب دانشگاه صنعتی امیرکبیر رسیده، بدون توجه به مواردی که دانشجو برمبنای معاذیر موجه از قبیل بیماری و … اقدام به تمدید سنوات می‌نماید، تمام موارد تمدید سنوات مشمول پرداخت شهریه اعلام شده و میان موارد موجه و غیر موجه تمدید سنوات از لحاظ پرداخت شهریه تمایزی برقرار نشده است، بنابراین بند فوق خلاف قانون و خارج از حدود اختیار است و مستند به بند ۱ ماده ۱۲ و ماده ۸۸ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ ابطال می‌شود.
مهدی دربین- معاون قضایی دیوان عدالت اداری
