بسم الله الرحمن الرحیم
شماره دادنامه: 295
تاریخ دادنامه: 1400/02/28
شماره پرونده: 9803277
شاکی: خانم شهناز خرمی
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
موضوع شکایت و خواسته: ابطال جزء 2 بند (ب) ماده 1 دستورالعمل شماره 1235/3/400-24/9/1397 رییس بنیاد شهید و امور ایثارگران
گردش کار: شاکی به موجب دادخواستی ابطال جزء 2 بند (ب) ماده 1 دستورالعمل شماره 1235/3/400-24/9/1397 رییس بنیاد شهید و امور ایثارگران را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که: «احتراماً به استحضار می رساند اینجانب شهناز خرمی خواهر شهید محمدرضا خرمی بوده که مطلقه و فاقد شغل می باشم و نظر به اینکه با فوت والده خویش مستند به قانون اصلاح تبصره 2 ماده واحده قانون اجازه پرداخت وظیفه و فرزندان و نوادگان اناث مصوب 2/2/1363 از بنیاد شهید انقلاب اسلامی سمنان تقاضای برخورداری از مزایای قانون یاد شده در جهت برقراری مستمری خود نموده ولکن در پاسخ به درخواست مکتوب بنده آن نهاد بر اساس نامه مورخ 28/5/1398 به شماره 8229/98/100 اعلام داشته که برقراری مستمری به دلیل بخشنامه شماره 1235/3/400-24/9/1397 میسر نمی باشد علیهذا با این شرح از آنجا که بخشنامه نمی تواند ناقض قانون یاد شده باشد بدیهی است که پاسخ دریافتی منطبق با قانون و مقررات قانونی از جمله قانون یاد شده و ماده 48 از قانون حمایت خانواده نمی باشد لذا بدین وسیله تقاضای ابطال بخشنامه مورد اشاره و الزام بنیاد شهید انقلاب اسلامی را دارم.»
متن مقرره مورد شکایت به شرح زیر است:
«مدیران کل محترم استانها مدیران کل محترم ستادی سلام علیکم
به پیوست دستورالعمل اصلاح شده « پرداخت کمک معیشت به نامادری، خواهر و برادر شهدا» که به واسطه فوت والدین شهید و تحت تکفل بودن والدین مشمول دریافت کمک معیشت هستند و همچنین همسران مطلقه شهدا (طلاق در زمان حیات شهید) در راستای اجزای 4، 5 و 6 ماده 88 قانون برنامه ششم توسعه و نیز فرزندان اناث شاهد که همسرشان به رحمت ایزدی پیوسته و در راستای بند (ط) تبصره 17 قانون بودجه سال 1397 جهت اقدام لازم ابلاغ می گردد. – رییس بنیاد شهید و امور ایثارگران
دستورالعمل اجرایی اجزای 4، 5 و 6 بند (ب) ماده 88 قانون برنامه ششم توسعه و بند (ط) تبصره 17 قانون بودجه سال 1397 جمهوری اسلامی ایران
ماده 1- معانی مشروح عبارات و اصلاحاتی که در این دستورالعمل به کار می روند:
ب- افراد مشمول
2- خواهران تنی شهید که در زمان حیات والدین شهید، مجرد و تحت تکفل آنها بوده است. (مشمول خواهران تنی مطلقه و یا شوهر فوت کرده در زمان حیات والدین شهید نمی باشد.)»
در پاسخ به شکایت مذکور، مدیرکل امور حقوقی و معاضدت قضایی بنیاد شهید و امور ایثارگران به موجب لایحه هـای شمـاره 312152/98/407-28/11/1398 و 25204/99/5407-17/2/1399 تـوضیـح داده است که:
«به استحضار می رساند که قوانین مرتبط با ایثارگران علی الخصوص قوانین در زمینه برقراری حقوق و مستمری جز قوانین خاص بوده و بر اساس اصول حقوقی در تعارض با قوانین عام صرفاً قانون خاص قابل اجرا بوده که با این وصف استناد شاکی به ماده 48 قانون حمایت از خانواده … فاقد وجاهت قانونی می باشد.
طبق نص صریح قانون این امتیاز صرفاً مختص خواهران مجرد شهدا که تحت تکفل والدین خود بوده‌اند ( و ارتباطی به خواهران مطلقه ندارد) البته با وجود داشتن شرایط مقرر قانونی ( فاقد شغل و درآمد باشند و پس از تامین اعتبار لازم توسط دولت) بنابراین دستورالعمل مذکور دقیقاً بر مبنای نص صریح قانون تدوین و تصویب شده است و هیچ گونه مخالفتی با متن قانون ندارد. به استناد تبصره 2 ماده واحده قانون حالت اشتغال نیز حقوق حالت اشتغال شهداء، جانبازان و … به آزاده و یا جانباز از کارافتاده کلی و عایله شهید و یا مفقودالاثر موضوع ماده 7 قانون برقراری حقوق وظیفه و وظیفه عایله تحت تکفل جانبازان و شهدا … مصوب 25/11/1361 و تبصره ذیل آن پرداخت خواهد شد و به استناد ماده 6 قانون اخیرالذکر نیز حقوق و مستمری متعلقه به عایله تحت تکفل آنها پرداخت می شود و در ماده 7 مذکور عایله تحت تکفل را که می تواند از این حقوق استفاده نماید احصاء شده است، که در مانحن فیه برادر و خواهر شهید تحت تکفل نبوده و شرایط دریافت حقوق و مستمری را ندارند. در خصوص شاکی نیز با عنایت به اینکه مشارالیها با ازدواج از شمار عایله تحت تکفل والدین خود خارج گردیده و تحت تکفل برادر شهید خود نیز نبوده، مشمول جزء 4 بند (ب) ماده 88 قانون برنامه ششم توسعه کشور نیست و فاقد شرایط قانونی برای دریافت کمک معیشت می باشد. بنابراین دستورالعمل شماره 1235/3/400-24/9/1397 ریاست بنیاد شهید و امـور ایثارگران خلاف قـانون نبوده و قـابل ابطال نیست که با این وصف شکایت مطروحه از هر جهت فاقد وجاهت می باشد. لذا رد دادخواست مشارالیها از آن مرجع مورد استدعاست.»
هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 28/2/1400 با حضور رییس و معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.
رای هیات عمومی
برمبنای جزء 4 بند «ب» ماده 88 قانون پنجساله برنامه ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب سال 1395 دولت موظّف است اعتبار لازم را به منظور تامین حداقل معیشت خواهران مجرد شهدا که تحت تکفل والدین شهدا بوده‌اند، پس از فوت والدین و در صورتی که فاقد شغل یا درآمد باشند پیش‌بینی کرده و حداقل حقوق کارکنان دولت را به آنان جهت پرداخت در بودجه‌های سنواتی درج و در اختیار دستگاه های مربوطه قرار دهد. در جزء 2 بند «ب» ماده 1 دستورالعمل شماره 1235/3/400-24/9/1397 رییس بنیاد شهید و امور ایثارگران مقرر شده است که آن دسته از خواهران مجرد شهدا که به واسطه طلاق یا فوت شوهر در زمان حیات والدین تحت تکفل آنها قرار گرفته‌اند، از شمول حکم مقرر در جزء 4 بند «ب» ماده 88 قانون پنجساله برنامه ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران خارج هستند. نظر به این که در صورت طلاق خواهر شهید یا فوت شوهر وی و در شرایطی که در زمان حیات والدین شهید چنانچه خواهران شهید با اوصاف مذکور تحت تکفل والدین خود قرار گیرند همچنان به عنوان خـواهر مجـرد شهید شناخته می‌شوند و مطابـق جزء 4 بند «ب» مـاده 88 قانون پنجساله برنامه ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران به اعتبار مجرد بودن و تحت تکفل والدین شهید بودن مشمول حکم مقنن قرار می‌گیرند؛ بنابراین جزء 2 بند «ب» ماده 1 دستورالعمل موصوف به دلیل محدود و مقیّد کردن حکم مقنن به شرح مذکور خلاف قانون و خارج از حدود اختیار است و مستند به بند ۱ ماده ۱۲ و ماده ۸۸ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ ابطال می‌شود.
محمد مصدق-رییس هیات عمومی دیوان عدالت اداری
