بسمه تعالی
کلاسه پرونده: 80/470، 83/635و 751، 84/51
شاکی: –
موضوع: ابطال ماده 2 بند (ب) ماده 5، تبصره 5 ماده 7 و ماده 8 اصلاحیه آیین نامه اجرایی قانون ابطال اسناد و فروش رقبات، آب و اراضی موقوفه موضوع تصویب نامه شماره 37127/ت22905ه مورخ 13/8/1380 هیات وزیران
تاریخ رای: یکشنبه 21 اسفند 1384
شماره دادنامه: 843 الی 846
مقدمه:شکات به شرح دادخواستهای تقدیمی اعلام داشتهاند،قانون ابطال اسناد فروش رقبات آب و اراضی موقوفه در تاریخ 1371/11/25 مطابق تبصره 2 نسبت به کلیه املاک مزروعی که در اجرای قانون اجازه تبدیل به احسن و واگذاری دهات و مزارع موقوفات عام مصوب 1350/1/29 و سایر مراحل اصلاحات ارضی به زارعین منتقل و بین آنان تقسیم شده با صراحت تمام تعیین تکلیف و مقرر داشته که این اراضی به زارعین مربوطه اجاره داده شود و در صدر ماده واحده نیز اسناد مالکیت صادر شده غیر مشروع را باطل اعلام داشته.متاسفانه در تصویب نامه مورد شکایت بند (ب) ماده 5 آیین نامه را به نحوی اصلاح کردهاند که موقوفات مزروعی مشمول اصلاحات ارضی زمان طاغوت را نیز مانند سایر موقوفات شامل مقررات پیشبینی شده در ماده 2 آیین نامه اصلاحی دانسته که این اصلاح یعنی ایجاد شرایط تشریفات جدید برای موقوفات مزروعی و فراتر از اصل قانون میباشد و بر خلاف شرع اجرای مقررات اصلاحات ارضی را مشروعیت داده است.در تصویب نامه مورد اعتراض تبصره 5 به ماده 7 آیین نامه سابق اضافه شده و مدت اجاره را ده سال معین کردهاند و به عبارت دیگر مدت اجاره را که طبق ماده 468 و 469 قانون مدنی از ارکان عقد اجاره است به صورت یک طرفه معین و بر ادارات اوقاف و متولیان موقوفات تحمیل کردهاند و حال آنکه طبق موازین شرعی و بدیهی ترین مسایل حقوقی و از جمله ماده 190 قانون مدنی برای صحت هرمعامله قصد و رضای طرفین شرط اساسی صحت معامله است و چون اجاره از جمله معاملات میباشد و تحمیل مدت اجاره به موجر (موقوفات) و بدون جلب رضایت میباشد. ضمن اینکه در بعضی از وقفنامهها حداکثر مدت اسناد اجاره قید گردیده متولی حق تخلف از مفاد وقفنامه را ندارد. در آیین نامه مورد شکایت ماده 8 آیین نامه قبلی را اصلاح و احداث هرگونه اعیانی و باغ در اراضی موقوفه توسط زارعان را بدون پرداخت پذیره مجاز دانستهاند.این ماده نیز بر خلاف حقوق شرعی و قانونی موقوفات است زیرا،اولاً طبق ماده 13 قانون تشکیلات واختیارات سازمان اوقاف و امور خیریه وجوه حاصله از محل پذیره و اهدایی نظیر اجاره بهای رقبات، موقوفات و از عوایـد هر موقوفه محسوب گردیـده و بـایستی به مصارف مقـرر در وقفنامـه بـرسد.ثانیاً، شورای محترم نگهبان طبق نظریه شماره 107 مورخ 1374/3/8 وصول پذیره و اهدایی را که جزو مصرف عواید موقوفه است تجویز و همچنین نظر مستند رای هیات عمومی دیوان به موجب دادنامه شماره 126 مورخ 1374/7/29 قرار گرفته و ماده 7 آیین نامه نحوه و ترتیب وصول پذیره و اهدایی ماده 13 آیین نامه اجرایی قانون تشکیلات و اختیارات سازمان اوقاف و امور خیریه از نظر معافیت دستگاههای دولتی از پرداخت پذیره را فسخ نموده شرعاً مجاز نداشته است و با این ترتیب بر وصول پذیره تاکید فرمودهاند.بنابراین ماده 8 آییننامه هیات وزیران که معافیت از پرداخت پذیره را برای زارعان مجاز دانسته و حتی به آنها حق داده است که نسبت به اعیانیهای مستحدثه بدون اجازه متولی سند مالکیت دریافت و آنها را در توثیق و ترهین قرار دهند مغایر ماده 13 قانون و نظریه فقهای محترم شورای نگهبان و رای هیات عمومی دیوان عدالت اداری است. با عنایت به مراتب ابطال ماده 2، بند (ب) ماده 5، تبصره 5 ماده 7 و ماده 8 تصویب نامه شماره 37127/ت22905ه مورخ 1380/8/13 هیات وزیران مورد تقاضا است.معاون دفتر امور حقوقی دولت در پاسخ به شکایات مذکور طی نامه شماره 18955 مورخ 1384/5/29 اعلام داشتهاند، ماده 2، بند (ب) ماده 5 تصویبنامه مورد شکایت به موجب تصویب نامه شماره 67447/ت28302ه مورخ 1381/12/28 و تبصره 5 ماده 7 نیز به موجب تصویب نامه شماره 69626/ت30268ه مورخ 1382/11/23 اصلاح شده است.دبیر محترم شورای نگهبان در خصوص ادعای مغایرت ماده 8 آیین نامه اجرایی قانون ابطال اسناد و فروش رقبات، آب و اراضی موقوفات طی نامه شماره 14566/30 مورخ 1384/11/25 اعلام داشتهاند، ماده مذکور خلاف موازین شرع دانسته شد زیرا با توجه به اینکه احداث و ایجاد اعیان مذکوره در اینگونه اراضی خارج از محدوده اجاره است. فلذا انجام آن بدون کسب اجازه از اداره اوقاف یا متولیان آنها خلاف موازین شرع میباشد، بالتبع نپرداختن پذیره اراضی (اصلاحیه ماده 8 آیین نامه اجرایی) نیز خلاف موازین شرع است.هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ فوق با حضور روسای شعب بدوی و روسا و مستشاران شعب تجدیدنظر تشکیل و پس از بحث و بررسی و انجام مشاوره با اکثریت آراء به شرح آتی مبادرت به صدور رای مینماید.
رای هیات عمومی
الف- به شرح لایحه جوابیه شماره 18955 مورخ 1384/5/29 معاون دفتر امور حقوقی دولت، ماده 2، بند (ب) ماده 5 و همچنین تبصره 5 ماده 7 تصویب نامه مورد اعتراض به شرح تصویب نامههای شماره 67447/ت28302ه مورخ 1381/12/28 و 69626/ت30268ه مورخ 1382/11/23 هیات وزیران اصلاح شده و با این کیفیت موضوع اعتراض منتفی گردیده است بنابراین موردی برای رسیدگی و اتخاذ تصمیم در این خصوص وجود ندارد.ب- به شرح نظریه شماره 14566/30 مورخ 1384/11/25 فقهای محترم شورای نگهبان ماده 8 تصویب نامه شماره 37127/ت22905ه مورخ 1380/8/13 هیات وزیران خلاف احکام شرع شناخته شده است. بنابراین به استناد قسمت اول ماده 25 قانون دیوان عدالت اداری ماده مزبور ابطال میشود.
