بسم الله الرحمن الرحیم
شماره دادنامه : 166
تاریخ دادنامه : 1400/1/24
شماره پرونده: 9804040
مرجع رسیدگی : هیات عمومی دیوان عدالت اداری
درخواست کننده : رییس دیوان عدالت اداری
موضوع شکایت و خواسته: اعمال مقررات ماده 91 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری نسبت به دادنامه شماره 1500-24/9/1393 هیات عمومی دیوان عدالت اداری
گردش کار: 1- رییس امور اداری و استخدامی قضات معاونت منابع انسانی قوه قضاییه به موجب نامه شماره 5000/52251/9000-8/5/1398 به رییس دیوان عدالت اداری اعلام کرده است که : " ضمن ارسال تصویر مکاتبه قضایی شعبه شش اجرای احکام دیوان عدالت اداری موضوع اجرای رای صادره مبنی بر ابطال حکم بازخریدی و صدور ابلاغ بازنشستگی در خصوص جناب آقای یاشار (سیروس) خدابنده لوی به استحضار می رساند: مشارالیه حسب تقاضای کتبی مورخ 2/5/1395 باداشتن 25 سال سابقه خدمت و 47 سال سن در اجرای مصوبه کمیسیون نقل و انتقالات قضات مبنی بر بازخریدی با نظر موافق مراجع نظارتی و مبدا (دادگستری استان البرز) به موجب ابلاغ شماره 5000/74471/9000-23/6/1395 بازخرید از خدمت شده و پس از آن با این ادعا که در زمان بازخریدی (با توجه به 25 سال سابقه خدمت) شرایط بازنشستگی را دارا بوده است. تقاضای ابطال حکم بازخریدی و تبدیل آن به بازنشستگی را در دیوان عدالت اداری مطرح می نماید که شعبه بـدوی به استناد رای هیات عمومی بـه شماره 1500-24/9/1393 که بازخرید شدن کارمندان دارای بیست سـال سابقه خدمت را صحیح ندانسته و اعلام داشته این قبیل کارمندان الزاماً می بایست بازنشسته شوند حکم به ورود شکایت صادر نموده است. پس از تقاضای تجدیدنظر خواهی این امور، شعبه 28 تجدیدنظر دیوان با اضافه نمودن تبصره 1 ماده 74 قانون استخدام کشوری و رای هیات عمومی مذکور دادنامه تجدیدنظر خواسته را عیناً تایید و ابرام کرده است.
همان گونه که استحضار دارند اگرچه در تبصره 1 ماده 74 قانون استخدام کشوری اصلاحی 27/3/1365 برای کارکنان دارای بیش از بیست سال سابقه خدمت امکان بازنشستگی پیش بینی شده بود، لیکن بعداً تبصره موصوف در اجرای تبصره 2 ماده 1 قانون نحوه تعدیل نیروی انسانی دستگاه های دولتی مصوب 27/10/1366 اصلاح و مقرر گردید که بازنشستگی بر اساس تبصره 1 ماده 74 قانون استخدام کشوری مصوب 27/3/1365 و مقررات خاص دستگاه های دولتی منوط به داشتن حداقل 45 سال سن برای مستخدمین زن و 50 سال برای مستخدمین مرد باشد، در غیر این صورت بر اساس مقررات مربوطه، سنوات خدمت آنان بازخرید می شود. پس از آن مجدداً از تاریخ 1/1/1369 و مطابق مفاد بند (الف) تبصره 1 ماده 2 قانون اصلاح مقررات بازنشستگی و وظیفه قانون استخدام کشوری مصوب 13/12/1368 شرایط بازنشستگی کارمندان مشترک صندوق بازنشستگی کشوری تغییر یافته و بازنشستگی مستخدمین مرد مستلزم داشتن 25 سال سابقه خدمت قابل قبول و 50 سال سن گردیده است. در حالی که اگرچه مشارالیه در زمان صدور حکم بازخریدی دارای 25 سال سابقه بوده، لیکن شرط دیگر را (که 50 سال سن می باشد) فاقد بوده و لذا صدور حکم بازخریدی مشارالیه مطابق قوانین صادر گردیده و ایرادی به آن وارد نیست. علیهذا با توجه به مشروحه فوق و دادنامه های صادره از دیوان عدالت اداری مبنی بر تبدیل حکم بازخریدی به بازنشستگی و از آنجایی که به نظر می رسد مستند آرای صادره مورد اشاره (رای هیات عمومی دیوان عدالت اداری به شماره 1500-24/9/1393) با قوانین حاکم مغایرت دارد. ضمن اعلام پیشنهاد این امور مبنی بر اعمال مـاده 79 و 91 قانون تشکیلات و آیین دادرسـی دیوان عدالت اداری، مـراتب با سابقـه جهت کسب تکلیف و صدور هرگونه اوامر مقتضی از محضر رییس قوه قضاییه تقدیم حضور می گردد."
2- متن رای شماره 1500-24/9/1393 هیات عمومی دیوان عدالت اداری به قرار زیر است :
"اولاً: تعارض در آراء محرز است.
ثانیا ً: مطابق تبصره 1 الحاقی به ماده 74 قانون استخدام کشوری مصوب سال 1365 مقرر شده است، کلیه وزارتخانه ها، شرکتها و موسسات دولتی، شهرداریها، بانکها، موسسات و شرکتها و سازمانهایی که شمول قانون بر آنها مستلزم ذکر نام است، می توانند مستخدمان رسمی یا ثابت یا دارای عناوین مشابه خود را (به جز مشمولان قانون کار و تامین اجتماعی) در مشاغل غیر تخصصی بر اساس درخواست کتبی آنان و موافقت بالاترین مقام دستگاه اجرایی، مشروط به آن که بیش از بیست سال سابقه خدمت داشته باشند بر اساس سنوات خدمت بازنشسته و در صورتـی کـه سابقه خدمت آنان کمتر از بیست سال باشد بازخرید نمایند. بـاتوجه به حکم قانونی مذکور، در صورتی که مستخدم دولت بیش از بیست سال سابقه خدمت داشته باشد، دستگاه می تواند وی را بازنشسته کند و امکان بازخرید وی ولو به درخواست مستخدم وجود ندارد و چون در پرونده های موضوع تعارض، شکات بیش از 20 سال سابقه خدمت داشته اند، دستگاه اجرایی متبوع آنان نمی توانسته است با لحاظ درخواست بازخریدی آنان، مبادرت به بازخریدی شکات کند. از این روی رای شماره 1310- 5/7/1384 شعبه اول تجدیدنظر دیوان عدالت اداری و رای اصلاحی همین شعبه به شماره 1701-24/8/1384 که حکم بازخریدی شاکی را مطابق قانون تشخیص نداده و شکایت را وارد شناخته است صحیح و موافق مقررات تشخیص می شود. این رای به استناد بند 2 ماده 12 و ماده 89 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 برای شعب دیوان عدالت اداری و سایر مراجع اداری مربوط در موارد مشابه لازم الاتباع است"
3- معاون قضایی نظارت و بازرسی دیوان عدالت اداری به موجب گزارش شماره 202-14711/9000-28/7/1398 اعمال ماده 91 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری نسبت به رای مذکور را به رییس دیوان عدالت اداری پیشنهاد می کند و استدلال مصرح در نامه معاونت قضایی نظارت و بازرسی به قرار زیر است :
"1- هرچند وفق تبصره 1 ماده واحده قانون اصلاح تبصره 1 ماده 74 قانون استخدام کشوری و الحاق سه تبصره به آن مصوب سال 1365، در صورتی که مستخدم دولت بیش از بیست سال سابقه خدمت داشته باشد، دستگاه اجرایی می تواند وی را بر اساس سنوات خدمت بازنشسته کند لیکن با توجه به اینکه وفق تبصره 2 ماده 1 قانون نحوه تعدیل نیروی انسانی دستگاه های دولتی مصوب سال 1366، بازنشستگی بر اساس مقرره یاد شده و مقررات خاص دستگاه های دولتی منوط به داشتن حداقل 45 سال سن برای مستخدمین زن و 50 سال سن برای مستخدمین مرد می باشد و در غیر این صورت بر اساس مقررات مربوطه سنوات خدمت آنان بازخرید می شود، لذا به جهت اطلاق رای وحدت رویه شماره 1500-24/9/1393 بر عدم امکان بازخریدی کلیه مستخدمین دولت که بیش از 20 سال سابقه خدمت دارند، این اطلاق مغایر تبصره 2 ماده1 قانون نحوه تعدیل نیروی انسانی بوده و اعمال ماده 91 نسبت به آن مورد پیشنهاد است.
2- در خصوص تقاضای اعمال ماده 79 نسبت به دادنامه شماره 4366-2/12/1396 شعبه 28 تجدیدنظر بدین شرح اظهار نظر می گردد : نظر به اینکه رای معترض عنه با استناد به رای وحدت رویه شماره 1500-24/9/1393 هیات عمومی اصدار یافته است. در حال حاضر امکان اعمال ماده 79 نسبت به آن وجود ندارد. لذا پیشنهاد می گردد در صورت موافقت با اعمال ماده 91 نسبت به رای وحدت رویه مذکور و اصلاح آن با توجه به تبصره 2 ماده 1 قانون نحوه تعدیل نیروی انسانی مصوب سال 1366، آن گاه ماده 79 نسبت به رای معترض عنه اعمال گردد."
4- رییس دیوان عدالت اداری پس از ملاحظه گزارش معاون قضایی نظارت و بازرسی دیوان عدالت اداری مـوضوع را جهت بررسی بـه هیات تخصصی مربـوطه ارجـاع می کند و پس از ملاحظه نظر اکثریت هیات تخصصی اداری و امور عمومی در هامش گزارش مورخ 23/12/1399 مدیرکل هیات عمومی و هیات های تخصصی دیوان عدالت اداری در اجرای ماده 91 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 موضوع را به هیات عمومی ارجاع می کند.
هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 24/1/1400 با حضور معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.
رای هیات عمومی
با توجه به اینکه مفاد تبصره 1 قانون اصلاح تبصره 1 ماده 74 قانون استخدام کشوری و الحاق سه تبصره به آن مصوب سال 1365 که مقرر داشته بود :« در مشاغل غیر تخصصی بر‌اساس درخواست کتبی آنان و موافقت بالاترین مقام دستگاه اجرایی مشروط به آنکه بیش از بیست سال سابقه خدمت داشته باشند بر اساس سنوات‌خدمت بازنشسته و در صورتی که سابقه خدمت آنان کمتر از بیست سال باشد، بازخرید نمایند.» به موجب قانون نحوه تعدیل نیروی انسانی دستگاه های دولتی مصوب 27/10/1366 اصلاح و مقید شده و بر اساس تبصره 2 آن مقرر گردیده : «بازنشستگی بر اساس تبصره 1 ماده 74 قانون استخدام کشوری مصوب 27/3/1365 و مقررات خاص دستگاه‌های دولتی منوط به داشتن حداقل 45 سال سن برای مستخدمین زن و 50 سال برای مستخدمین مرد خواهد بود و در غیر این صورت بر اساس مقررات مربوطه سنوات خدمت آنان بازخرید می‌شود.» بنابراین رای وحدت رویه شماره 1500-24/9/1393 هیات عمومی دیـوان عدالت اداری که بدون توجـه به قید مقرر در تبصره 2 قانون نحـوه تعدیل نیروی انسانی دستگاه های دولتی به عنوان قانون موخر مقرر داشته : «در صورتی که مستخدم دولت بیش از بیست سال سابقه خدمت داشته باشد، دستگاه می تواند وی را بازنشسته کند و امکان بازخرید وی ولو به درخواست مستخدم وجود ندارد» واجد ایراد و اشتباه بوده مستنداً به ماده 91 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری لغو می‌گردد و نتیجتاً آراء صادره مبنی بر رد شکایت صحیح و موافق مقـررات تشـخیص داده می شود. این رای به استناد بند 2 ماده 12 و ماده 89 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 برای شعب دیوان عدالت اداری و سایر مراجع اداری مربوط در موارد مشابه لازم الاتباع است.
احمد درزی رامندی – معاون قضایی دیوان عدالت اداری
