کلاسه پرونده: 161/79
شماره دادنامه: 190
تاریخ رای: یکشنبه 18 شهریور 1380
شاکی: آقای جهانگیر آریان پور
موضوع: ابطال مواد 13 و15 آیین‌نامه اجرایی قانون گذرانیدن مدت خدمت وظیفه فارغ‌التحصیلان دانشکده علوم قضایی در محاکم قضایی کشور
مقدمه: شاکی طی‌دادخواست تقدیمی اعلام داشته است، حسب مواد 6، 7، 8 و 9 قانون وظیفه عمومی، فارغ‌التحصیلان مراکز تربیت معلم، پزشکی و … با سپردن تعهد خدمت در ارگان و سازمان مربوطه با اخذ کلیه حقوق و مزایا از خدمت دوره ضرورت معاف می‌گردند و اگر چنان‌چه در مدت تعهد به عللی از انجام تعهد امتناع ورزند به نسبت سنوات خدمت انجام شده از خدمت ضرورت آنها کسر می‌شود. با توجه به نیاز شدید قوه قضاییه به کادر قضایی در سال 1373 ماده واحده‌ای تحت عنوان قانون گذرانیدن مدت خدمت وظیفه فارغ‌التحصیلان دانشکده علوم قضایی در محاکم قضایی کشور به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید که همچنان که از نام قانون پیدا است فارغ‌التحصیلان این دانشکده خدمت نظام وظیفه را به جای این‌که در نیروهای نظامی یا انتظامی بگذرانند در محاکم قضایی سپری کنند.در این قانون تکلیف شده که متعهدین به این قانون بایستی تعهد 10 سال خدمت در قوه قضاییه بسپارند و در دو سال اول تعهد که همان دوره ضرورت خدمت وظیفه است از حقوق و مزایای افسران وظیفه برخوردار هستند و از گذرانیدن دوره ضرورت در یگان‌های نظامی و انتظامی معاف می‌باشند و این ماده واحده استثنایی بر ماده 5 قانون وظیفه عمومی که قانون عام است وارد نموده است. تبصره 2 ماده واحده قانون گذرانیدن مدت خدمت وظیفه… در بیان وضعیت موردی که متعهد از انجام تعهد امتناع کند و تکلیف نموده که متعهد مستنکف را جهت رسیدگی به وضع مشمولیت با در نظرگرفتن این قانون و قانون وظیفه عمومی و … به اداره وظیفه عمومی معرفی می‌گردد.هیات وزیران در سال 1375 آیین‌نامه اجرایی این ماده واحده را تصویب نموده که مواد 13/15 این آیین‌نامه اجرایی بر خلاف مفاد قانون وظیفه عمومی و قانون گذرانیدن مدت خدمت وظیفه می‌باشد و خارج از حدود صلاحیت هیات وزیران است و به شرح زیر تقاضای ابطال مواد مرقوم را دارد. 1.مطابق ماده 13 در صورتی که متعهد در طول ده سال از خدمت برکنار شود فقط دوره آموزش نظامی به‌عنوان خدمت دوره ضرورت از او پذیرفته می‌شود در حالی که ماده واحده چنین نظری نداشته و برخلاف مواد 6 و 7 و 8 و 9 قانون وظیفه عمومی هم می‌باشد. 2.در خصوص ماده 15 آیین‌نامه با توجه به این‌که دو سال اول تعهد به‌عنوان انجام خدمت دوره ضرورت است و متعهدین در ابتدای تعهد دفترچه اعزام به خدمت می‌گیرند و دوره آموزش نظامی نیز می‌گذرانند و حقوق و مزایای افسر وظیفه دریافت می‌دارند، پس بایستی:الف) متعهدین کارت پایان خدمت دوره ضرورت دریافت نمایند.ب) این کارت را پس از پایان دو سال دریافت دارند.با عنایت به مراتب تقاضای صدور حکم مبنی بر ابطال مواد 13 و 15 آیین‌نامه را دارد. قایم‌مقام معاونت حقوقی و امور مجلس رییس جمهور در پاسخ به شکایت مذکور طی نامه شماره 22207 مورخ 1380/6/11 اعلام داشته‌اند،از آن‌جا که قانونگذار صراحتاً مدت تعهد را ده سال تعیین نموده است و به علاوه معافیت از خدمت دوره ضرورت موکول به ایفای تعهد شده است، بنابراین درخواست شاکی مبنی بر صدور کارت پایان خدمت ضرورت بعد از 2 سال از انجام تعهد با قانون مطابقت نداشته و ماده 15 آیین‌نامه که تصریح نموده است معرفی برای دریافت کارت معافیت دایم بعد از انجام تعهد ده ساله صورت گیرد عیناً منطبق با قسمت اخیر ماده واحده می‌باشد. در مورد ماده 13 آیین‌نامه نیز اولاً بر اساس قسمت اخیر ماده واحده بعد از انجام تعهد 10 ساله، معافیت از انجام خدمت موضوعیت می‌یابد. ثانیاً تعهد 10 ساله بعد از آموزش مقدماتی نظامی شروع می‌شود و تبصره 4 قانون نیز بین مدت خدمت 10 ساله و مدت دوره آموزش نظامی تفکیک قایل شده است. بنابراین اساساً خدمت 10 ساله جزیی از خدمت وظیفه نیست تا قسمتی از آن برای انجام دوره ضرورت قابل محاسبه باشد به همین جهت است که قانونگذار بعد از 10 سال خدمت افراد یاد شده را معاف از خدمت نموده است.با توجه به مراتب فوق ماده 13 آیین‌نامه نیز که مقرر داشته در مورد امتناع کنندگان از انجام تعهد 10 ساله مدت خدمت آموزش نظامی محاسبه شود و بقیه خدمت دوره ضرورت را انجام دهند مطابق با قانون می‌باشد.
هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ فوق به ریاست حجتالاسلاموالمسلمین مقدسیفرد معاون قضایی دیوان و با حضور روسای شعب بدوی و روسا و مستشاران شعب تجدیدنظر تشکیل و پس از بحث و بررسی و انجام مشاوره با اکثریت آراء به شرح آتی مبادرت به صدور رای مینماید.
رای هیات عمومی
به موجب ماده واحده قانون گذرانیدن مدت خدمت وظیفه فارغ‌التحصیلان دانشکده علوم قضایی کشور مصوب 1373/11/9 «فارغ‌التحصیلان دانشکده علوم قضایی وابسته به دادگستری جمهوری اسلامی ایران که خدمت سربازی خود را انجام نداده‌اند با پیشنهاد قوه قضاییه و موافقت ستاد کل نیروهای مسلح در صورت تعهد حداقل ده سال خدمت در قوه قضاییه که دو سال اول از حقوق و مزایای وظیفه برخوردار خواهند بود و طی دوره آموزش مقدماتی نظامی و پس از ایفاء تعهد از انجام خدمت دوره ضرورت در زمان صلح معاف می‌باشند.». نظر به این‌که در مادتین 13 و 15 آیین‌نامه اجرایی این قانون در مقام تبیین حکم مقرر در ماده واحده قانون فوق‌الذکر و براساس شرایط مذکور در آن تنظیم و تصویب شده است و متضمن وضع قاعده آمره خاصی نیست، بنابراین مادتین مورد اعتراض مغایر قانون و خارج از حدود اختیارات قوه مجریه در تدوین و تصویب آیین‌نامه اجرایی قانون نمی‌باشد.
معاون قضایی دیوان عدالت اداری – مقدسی فرد
