کلاسه پرونده: 199/72
تاریخ : 7 آبان 1373
شماره دادنامه: 89
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: آقای رحیم اقدم
موضوع شکایت و خواسته: ابطال مواد 4 و 5 آیین‌نامه اجرایی قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه، مصوب 65/2/10 هیات وزیران
مقدمه: شاکی طی شکایتنامه تقدیمی اعلام داشته است: برابر نصوص فتاوی فقهای اسلام اگر موقوفه خاصه متولی معین از قبل واقف داشته باشد‌احدی حق مداخله و مزاحمت او را در اداره امور وقف ندارد و حتی موقوف علیهم ولی ماده 4 آیین‌نامه اجرایی قانون تشکیلات و اختیارات سازمان‌حج و اوقاف و امور خیریه با توسل به تحریف مدلول قانون (ذیل بند 1 ماده 1 قانون فوق‌الذکر در صورت تحقق شروطی اجازه مداخله سازمان اوقاف‌در موقوفات خاصه بدون متولی را داده است) حکم شرعی مذکور در ذیل مسیله 83 کتاب الوقف تحریرالوسیله را نقض کرده و به سازمان اوقاف اجازه‌داده است که راساً و بدون مراجعه به حاکم و بدون اثبات تحقق شروط مندرجه در قانون حتی با وجود متولی معین در موقفات خاصه مداخله کند. ماده5 آیین‌نامه مذکور نیز علیرغم حکم شرع مقرر نموده است که به صرف گزارش وقوع اختلاف بین متولی و موقوف علیهم و تایید سرپرست سازمان‌اوقاف، موقوفه خاصه حتی بدون مراجعه به حاکم (محکمه) از ید متولی شرعی نزع و به وسیله مامورین سازمان اوقاف اداره شود و حال این که اولاً‌فقهای اسلامی وقوع اختلاف بین موقوف علیهم را مجوز دخالت ولی فقیه با بیع وقف داشته‌اند نه اختلاف موقوف علیهم با متولی را. ثانیاً اختلاف‌مورد نظر فقها اختلافی است که موجب بیم سفک دماء باشد، نه اختلافات جزیی که غالباً و همه جا بین همه کس موجود است. (بند 2 مسیله 73 کتاب‌الوقف تحریرالوسیله). ثالثاً وقوع اختلاف از عوارض و طواری است و باید نزد حاکم اثبات شود و چون مادتین 4 و 5 آیین‌نامه مورد بحث از جهات‌معروضه مخالف صریح مقررات اسلامی می‌باشد، تقاضای رسیدگی و ابطال آنها را دارم. دبیر محترم شورای نگهبان در خصوص ادعای شاکی مبنی بر‌خلاف شرع بودن مواد 4 و 5 آیین‌نامه اجرایی قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه طی نامه شماره 6691 – 73.7.23اعلام داشته است: در خصوص تقاضای توضیح نسبت به نظریه شماره 5850 – 73.3.25 مفاد نامه در جلسه مورخ 73.7.20 شورای نگهبان مطرح‌شد و نظر فقهاء شورای نگهبان به شرح زیر اعلام می‌گردد: شمول ماده 4 و 5 آیین‌نامه اجرایی قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور‌خیریه که به سازمان حج و اوقاف و امور خیریه اجازه دخالت می‌دهد، نسبت به موردی که موقوفه دارای متولی خاص باشد که محل وثوق و اعتماد و‌قادر بر انجام وظیفه شرعی خویش هست خلاف موازین شرع شناخته می‌شود.
جلسه‌هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ فوق به ریاست حجت‌الاسلام محقق قایم مقام دیوان و روسای شعب دیوان تشکیل و پس از بحث و‌بررسی و انجام مشاوره به شرح آتی مبادرت به صدور رای می‌نماید.
رای هیات عمومی
به شرح نظریه شماره 6691 مورخ 73/7/22 فقهای محترم شورای نگهبان مقررات مواد 4 و 5 آیین‌نامه اجرایی قانون تشکیلات و اختیارات سازمان‌حج و اوقاف و امور خیریه مصوب 65/2/10 هیات وزیران در خصوص جواز مداخله سازمان حج و اوقاف و امور خیریه در امور موقوفه دارای متولی‌خاص و محل وثوق و اعتماد و قادر بر انجام وظیفه شرعی مربوط خلاف موازین شرع شناخته شده است. لذا به استناد ماده 25 قانون دیوان عدالت‌اداری مصوب 1360/11/4 مواد فوق‌الذکر ابطال می‌شود.
قایم مقام دیوان عدالت اداری – حسین محقق
