کلاسه پرونده: 171.71
شماره دادنامه: 10
تاریخ: 4 اردیبهشت 1372
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: خانم صدیقه جزایری
موضوع شکایت و خواسته: لغو ماده 47 و تبصره آن از آیین‌نامه اجرایی قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف
مقدمه: شاکیه طی دادخواست تقدیمی اعلام داشته است مفاد ماده 47 و تبصره آن تجاوز از اصل قانون مصوب مجلس شورای اسلامی می‌باشد. در‌هیچ یک از بندهای شش‌گانه ماده 1 و سایر مواد قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه به اثلاث باقیه و محبوسات موبد نشده‌است چگونه می‌توان توجیه شرعی و قانونی به عنوان مدلول ماده 47 آیین‌نامه اجرایی قانون مذکور و تبصره آن منضم کردن اثلاث باقیه و محبوسات‌دایمی به موقوفات پیدا نمود. چون اعمال ماده 47 بر اثلاث باقیه توسط سازمان اوقاف که غیر از اوصیاء منصوص می‌باشد می‌تواند در آینده موجبات‌تعطیلی امر وصیت مسلمین و یا حداقل رکود در انجام مسایل وصیت گردد که بر خلاف نص صریح قرآن کریم بوده و نوعی بدعت می‌باشد لذا‌درخواست لغو ماده 47 و تبصره مربوطه از آیین‌نامه اجرایی را دارم. سرپرست سازمان اوقاف و امور خیریه در پاسخ به شکایت مذکور طی نامه شماره410.3272 – 71.11.6 اعلام داشته‌اند: 1 – درخواست ابطال ماده 47 آیین‌نامه اجرایی قانون تشکیلات و اختیارات سازمان اوقاف و امور خیریه از‌نظر مبانی شرعی و موازین قانونی فاقد هر گونه دلیل اثباتی و توجیهی می‌باشد. 2 – اموالی که به عنوان محبوسات و اثلاث باقیه و نذر و وصیت برای‌امور خیریه و عام‌المنفعه تخصیص می‌یابد در عین داشتن اختصاصات از نظر احکام و نتایج و اداره امور و انجام مصارف و نظارت و دخالت حاکم شرع‌و… نظیر و مشابه وقف عام بوده و شمول مقررات مشترک است. 3 – حکم قانونی مشابه بودن مقررات مربوط به موقوفات عام با مقررات مربوطه به‌محبوسات و اثلاث باقیه و نذر و صدقات در ماده 19 و مواد دیگری از قانون اوقاف پیش‌بینی شده است و ماده مذکور و سایر موارد مربوط به‌محبوسات و اثلاث باقیه به لحاظ عدم تعارض با قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه همچنان به قوت خود باقی می‌باشد 4- دقت در عبارات مندرج در ماه 47 آیین‌نامه به خوبی نشان می‌دهد که مقررات تازه و جدیدی وضع نشده بلکه حکم موجودی مورد تاکید قرار گرفته‌است 5 – با عنایت به این که اثلاث باقیه و محبوسات مهمی وجود دارد که نظارت و بررسی و اعمال متصدیان و اوصیاء آنها در اداره امور و انجام‌هزینه‌های مورد نظر موصی و حابس نهایت ضرورت را ایجاب می‌نماید اهمیت وظایف و تکالیف این سازمان که قانوناً در این امور بمانند موقوفات‌عمل می‌نماید جای تردید باقی نمی‌ماند. دبیر محترم شورای نگهبان نیز در خصوص ادعای شاکی مبنی بر مغایرت ماده 47 آیین‌نامه و تبصره آن با‌موازین شرعی طی نامه شماره 4179 – 71.12.16 اعلام داشته‌اند موضوع در جلسه فقهای شورای نگهبان مطرح و بدین شرح اعلام نظر می‌گردد،اطلاق ماده 47 آیین‌نامه مذکور از این جهت که به سازمان اوقاف و حج و امور خیریه اجازه دخالت در اثلاث و محبوسات و نذر و صدقات را که دارای‌متولی منصوصی که به وظیفه خود عمل می‌کند باشد داده است خلاف موازین شرع شناخته شد. همچنین طی نامه شماره 4470 – 72.1.29 در‌خصوص اظهار نظر نسبت به تبصره ماده 47 از آیین‌نامه مورد شکایت اعلام داشته‌اند اطلاق تبصره ماده 47 نیز به همان شرحی که در نامه 4179 -71.12.16 ذکر شد خلاف موازین شرع است.
هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ فوق به ریاست حجت‌الاسلام‌والمسلمین محمدرضا عباسی‌فرد و با حضور روسای شعب دیوان تشکیل و‌پس از بحث و بررسی و انجام مشاوره به اتفاق آراء به شرح آتی مبادرت به صدور رای می‌نماید.
رای وحدت رویه
مصوبات موضوع شکایت به لحاظ این که اطلاق آنها توسط فقهای محترم شورای نگهبان قانون اساسی خلاف شرع تشخیص گردیده به استناد ماده 25 قانون دیوان عدالت اداری ابطال می‌گردد.
رییس هیات عمومی دیوان عدالت اداری – محمدرضا عباسی‌فرد
