بسم الله الرحمن الرحیم

شماره دادنامه: 140109970905812822 الی 140109970905812833

تاریخ دادنامه: 9؍12؍1401

شـمـاره پـرونـده: 0101837- 0101836- 0101644- 0101643-0101642- 0101605- 0101604

0101842- 0101841- 0101840- 0101839- 0101838

مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری

شاکیان: خانم ها پریوش مرادی، کوکب مشاوری، فرشته امیری، مریم گرگ یراق، مهین زینلی، مهین برون، شهلا رمضانی، ناهید محمدی اقدم، شهین عابدیان شهرکی، ساعت اسدی خلف پور، پروین برون

طرف شکایت: وزارت نفت

موضوع شکایت و خواسته: ابطال جزء (ب) بخش 5-14 از مجموعه مقررات اداری و استخدامی صنعت نفت مصوب 18؍3؍1395 شورای اداری و استخدامی صنعت نفت

     گردش کار: شاکیان به موجب دادخواست های جداگانه با مفاد واحد ابطال جزء (ب) بخش 5-14 از مجموعه مقررات اداری و استخدامی صنعت نفت مصوب 18؍3؍1395 شورای اداری و استخدامی صنعت نفت را خواستار شده اند و در مقام تبیین خواسته به طور خلاصه اعلام کرده اند:

  " اولاً: کارمندان وزارت نفت و شرکت های اصلی و فرعی آن همگی از جمله کارکنان وزارتخانه ها و شرکت های دولتی موضوع بند (ب) ماده واحده قانون اصلاح تبصره 2 ماده واحده قانون اجازه پرداخت وظیفه و مستمری وراث کارمنـدان مصوب 28؍9؍1338 و برقراری حقـوق وظیفه مـصوب 1363 و مـواد 2، 3 و 4 آیین نامـه مربوط مصـوب 2؍4؍1364 در مورد فرزندان و نوادگان اناث می باشند و کارکنان آن نیز که عضو صندوق های بازنشستگی، پس‎انداز و رفاه کارکنان صنعت نفت می باشند مطابق با بند 3 ماده 48 قانون حمایت از خانواده مصوب 1؍12؍1391 از حمایت قانونی برخوردار می باشند. برخورداری از این حق قانونی هیچ گونه ارتباطی به نظام پرداخت دستگاه‎های اجرایی ندارد و تمام صندوق های بازنشستگی از جمله صندوق های بازنشستگی، پس انداز و رفاه کارکنان صنعت نفت با دارا بودن شخصیت حقوقی مستقل مکلف به اجرای قانون مذکور می باشند.

 ثانیاً: طبق موازین قانونی فوق شرط برقراری مستمری؍حقوق وظیفه در تمامی صندوق ها فقط نداشتن شغل و شوهر می باشد. دادنامه های شماره 489 و490-4؍11؍1389 و 603-28؍6؍1396 هیات عمومی دیوان عدالت اداری نیز مستند به بند (ب) ماده واحده قانون «اصلاح تبصره 2 ماده واحده قانون اجازه پرداخت وظیفه و مستمری وراث کارمندان مصوب 28؍9؍1338 و برقراری حقوق وظیفه در مورد فرزندان و نوادگان اناث با اصلاحات بعدی» پرداخت حقوق وظیفه و مستمری نسبت به فرزندان و نوادگان اناث را علی الاطلاق منوط به نداشتن شوهر و شغل دانسته است و مقید نمودن برقراری حقوق وظیفه و مستمری به «بعد از سن 20 سالگی»، «نداشتن درآمد مستقل»، «عملاً زندگی تحت تکفل کارمند»، «با سپردن تعهد نسبت به دارا بودن شرایط مذکور» مغایر با قوانین موضوعه می باشد.

ثالثاً: بر اساس کدام مبنای قانونی فرزندان و نوادگان اناثی که فاقد شغل و شوهر می باشند و کمتر از 20 سال سن دارند، نباید از مستمری پدر و یا جد خود برخوردار شوند. فرزند و نواده اناث چگونه می تواند تحت تکفل پدر و یا جد خود که در قید حیات نمی باشد قرار گیرد و از آن بدتر چگونه می تواند با پدر و یا جد متوفای خود زندگی کند و وقتی صندوق از نداشتن شغل و شوهر ذینفع اطمینان حاصل نمود، چه ضرورتی دارد از وی تعهد بگیرد. چگونه می تواند فرد تعهد دهد که عملاً تحت تکفل پدر و یا جد متوفای خود می باشد و با وی زندگی می کند.

رابعاً: جزء (ب) بخش 5-14 «مجموعه مقررات اداری و استخدامی صنعت نفت» مصوب 18؍3؍1395 شورای اداری

و استخدامی صنعت نفت به عنوان مقرره مورد اعتراض از مصادیق مقررات موضوع بند 1 ماده 12 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 محسوب می شود و رسیدگی به آن در هیات عمومی دیوان عدالت اداری قابل طرح می باشد.

 با عنایت به مراتب فوق نظر به اینکه پرداخت حقوق و مستمری نسبت به فرزندان و نوادگان اناث علی الاطلاق منوط به نداشتن شوهر و شغل می باشد و مقید نمودن برقراری حقوق وظیفه و مستمری به «بعد از سن 20 سالگی»، «نداشتن درآمد مستقل»، «عملاً زندگی تحت تکفل کارمند»، «با سپردن تعهد نسبت به دارا بودن شرایط مذکور» مغایر با قوانین موضوعه می باشد، بنابراین تقاضای ابطال جزء (ب) بخش 5-14 «مجموعه مقررات اداری و استخدامی صنعت نفت» مصوب 18؍3؍1395 شورای اداری و استخدامی صنعت نفت را به استناد بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری و ماده 13 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری دارد." 

 متن مقرره مورد شکایت به شرح زیر است:

 مجموعه مقررات اداری و استخدامی وزارت نفت

  " 05-14- بازماندگان واجد شرایط و افراد تحت تکفل

……

ب-«فرزندان و نوادگان دختر بعد از سن 20 سالگی مشروط بر عدم ازدواج و نداشتن شغل و درآمد مستقل و عملاً زندگی تحت تکفل کارمند، با سپردن تعهد نسبت به دارا بودن شرایط مزبور» " 

 در پاسخ به شکایت مذکور، معاون امور حقوقی و مجلس وزارت نفت به موجب لایحه شماره 54561-5؍11؍1401 اعلام کرده است:

  " 1- حسب مفاد ماده 2 آیین نامه اجرایی قانون اصلاح تبصره 2 ماده واحده قانون اجازه پرداخت وظیفه و مستمری وراث کارمندان مصوب 28؍9؍1338 و برقراری حقوق وظیفه در مورد فرزندان و نوادگان اناث به فرزندان و نوادگان اناث، کلیه مستخدمین وزارتخانه ها و موسسات و شرکت های دولتی و شهرداری ها و همچنین سازمان های دولتی که شمول قانون بر آنها مستلزم ذکر نام است و نیز مشمولین قانون استخدام ارتش جمهوری اسلامی ایران و مشمولین قانون تامین اجتماعی (در خصوص کارکنان دولت) که در تاریخ 2؍10؍1363 حقوق وظیفه دریافت می دارند در صورتی که شوهر نداشته و دارای حرفه و شغل نباشند حقوق وظیفه و مستمری سهم مذکور قابل پرداخت می باشد.

 2- مطابق ماده 9 آیین نامه مزبور چنانچه سهم حقوق وظیفه یا مستمری هر یک از وراث به علت تمکن مالی یا تامین نفقه یا دارا بودن شغل و حرفه برقرار نشده و یا قطع گردیده باشد و بار دیگر افراد مذکور شرایط لازم را برای دریافت حقوق موضوع این آیین نامه اجرا کنند، این حقوق از تاریخ تقاضای مجدد با رعایت مقررات این آیین نامه قابل پرداخت خواهد بود. 

 3- حسب مفاد ماده 86 قانون استخدام کشوری، وراث قانونی عبارتند از: فرزندان و زوج یا زوجه دایمی و مادر و پدری که در کفالت متوفی بوده اند و همچنین نوادگانی که پدر و مادرشان فوت شده و در کفالت متوفی می باشند با دارا بودن شرایط که در بند (ب) ماده مذکور، صراحتاً اشاره شده است که فرزندان و نوادگان اناث تا 20 سالگی به شرط نداشتن شوهر ولی اگر به موجب مدارک مثبته در یکی از دانشگاه ها یا موسسات آموزشی رسمی عالی مشغول تحصیل باشند و شوهر نداشته باشند حقوق وظیفه آنان در پایان بیست و پنجمین سال عمر آنان قطع خواهد شد.

 4- حسب صراحت ماده 14 قانون وظایف و اختیارات وزارت نفت، کارکنان وزارت نفت و شرکت های تابعه از نظر مبنا طبق رویه مقررات مورد عمل در صندوق های مذکور، در ارتباط با پرداخت مستمری به فرزندان و نوادگان اناث که بر اساس مقررات مستحق دریافت مستمری می باشند، فرد ذینفع می بایستی به صندوق ها مراجعه و کتباً تقاضای برقراری مستمری بنمایند که در صورت واجد شرایط بودن، مستمری از تاریخ تقاضا توسط صندوق ها برقرار خواهد شد. لذا این موضوع تعیین رویه اجرایی جهت بررسی مدارک و مستند ارایه شده توسط فرد ذینفع اعم از فرزندان و نوادگان انات می باشد که لازم است فرد ذینفع با تقاضای کتبی مدارک عدم ازدواج یا فوت شوهر؍ متارکه و عدم ازدواج مجدد، عدم اشتغال به کار را تسلیم و در صورت تایید توسط صندوق ها مستمری برقرار می شود." 

       هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 9؍12؍1401 با حضور رییس و معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.

رای هیات عمومی

اولاً براساس تبصره 4 ردیف 2 بند (الف) مقررات بازنشستگی که براساس مصوبه جلسه 2255 مورخ 11؍5؍1379 هیات مدیره شرکت ملی نفت ایران ابلاغ شده : «فرزندان و نوادگان اناث که قبلاً تحت تکفل کارمند بوده‌اند، چنانچه بعد از فوت کارمند متارکه نموده و یا شوهر آنان فوت نمایند تا زمانی که ازدواج ننموده و دارای شغل نباشند، مشمول دریافت مستمری می‌باشند» و در تبصره 5 مصوبه مزبور نیز اعلام شده است که برقراری مستمری در مورد افراد واجد شرایط از تاریخ مراجعه آنان خواهد بود و در صورت ارایه مـدارک و مستندات مبنی بر فوت شوهر یا متارکه و عدم ازدواج مجدد، صندوق بازنشستگی، پس انداز و رفاه کارکنان صنعت نفت اقدام لازم را درخصوص برقراری مستمری به عمل خواهد آورد و بر همین اساس، ایرادی که نسبت به عبارت «مشروط بر عدم ازدواج» مطرح شده، به جهت اینکه فردی که پس از ازدواج متارکه نماید و یا شوهرش فوت نماید در عمل می‌تواند از مستمری مربوط برخوردار گردد، وارد نیست. ثانیاً شرط بهره‌مندی فرزندان و نوادگان اناث، تحت تکفل بودن است و شروطی مانند نداشتن شغل و شوهر نیز جهت احراز تحت تکفل بودن است و در نتیجه ایرادی به اینکه عملاً تحت تکفل بودن فرد احراز گردد (به خصوص با توجه به سوء استفاده‌هایی که بعضاً در این زمینه صورت می‌پذیرد) وجود ندارد و در عین حال، سپردن تعهد درخصوص دادن اطلاع در صورت حصول تغییر در شرایط فرد مستمری بگیر نیز واجد ایراد نیست. ثالثاً مصوبه مورد شکایت با سایر مقررات موجود در این زمینه و قوانین و مقررات عمومی حاکم مغایرتی ندارد. بنا به مراتب فوق، جزء (ب) بخش 5-14 از مجموعه مقررات اداری و استخدامی صنعت نفت مصوب 18؍3؍1395 شورای اداری و استخدامی صنعت نفت خلاف قانون و خارج از حدود اختیار نیست و ابطال نشد./ 

حکمتعلی مظفری

رییس هیات عمومی دیوان عدالت اداری