بسم الله الرحمن الرحیم
شماره دادنامه: 140009970905813165
تاریخ دادنامه: 3؍12؍1400
شماره پرونده: 0002556
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: آقای علیرضا سحرخیز فومنی
موضوع شکایت و خواسته: ابطال بند 4 بخشنامه شماره 1/3851- 13/11/1398 رییس کل دادگستری استان گیلان
گردش کار: شاکی به موجب دادخواستی ابطال بند 4 بخشنامه شماره 1/3851- 13/11/1398 رییس کل دادگستری استان گیلان را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته خود به طور خلاصه بیان کرده است که:
قانونگذار در مواد 1، 2، 3 و 8 قانون اعسار و افلاس و اصلاح قانون تسریع محاکمات شرایط شکلی طرح دعوای اعسار از پرداخت هزینه دادرسی را اعلام نموده و این امر در مواد 504 الی 514 قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب مورد تایید قرار گرفته است. علیرغم وجود این مواد قانونی، به موجب بخشنامه مورد شکایت، ثبت دادخواست های اعسار از هزینه دادرسی و دعاوی مقتضی در باب اعسار در استان گیلان، جز با تایید ریاست دادگستری این استان یا معاون قضایی ایشان ممکن نیست.
متن مقرره مورد شکایت به شرح زیر است:
" نظر به اهمیت و ضرورت بهره گیری از ظرفیت های قانونی بالاخص «قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی» مصوب 94، بمنظور رسیدگی فوری و خارج از نوبت دعاوی «اعسار از هزینه دادرسی» و «اعساراز پرداخت محکوم به» بنا بر مشاهدات عینی در بازدید اخیر برخی شعب عمومی- حقوقی حوزه های قضایی استان، یکی از علل عمده اطاله دادرسی پرونده های اعسار، عدم رعایت ضوابط و مقررات ماده 8 قانون مرقوم در رابطه با پیوست ضمایم (صورت اموال و دارایی مدعی اعسار و در برخی موارد شهادتنامه کتبی) در موقع تنظیم و ثبت دادخواست می باشد. بر این اساس شایسته است؛ مدیران محترم دفاتر خدمات الکترونیک قضایی استان، ضمن دقت نظر بشرح ذیل اقدام نمایند.
4- بنابر مفاد نامه شماره 900/2885/9000- 18/2/1396 معاون رییس قوه قضاییه دفاتر خدمات الکترونیک قضایی از ثبت دادخـواست اعسار از هزینه دادرسی (بدون تجدیدنظر) جز در مواردی که خـواهان زندانی یا فاقد درآمد و یا تحت پوشش کمیته امداد امام (ره)، سازمان بهزیستی بوده بدون تایید رییس یا معاون حوزه قضایی خودداری نمایند. "
در پاسخ به شکایت مذکور، رییس کل دادگستری استان گیلان به موجب لایحه دفاعیه شماره 1/15820/9027- 29/8/1400 به طور خلاصه بیان کرده است که:
« مفاد بخشنامه مورد شکایت صرفاً جنبه ارشادی داشته و به هیچ وجه تنظیم و تقدیم دادخواست « اعسار از هزینه دادرسی» و یا « اعسار از محکوم به» را منع ننموده است بلکه در راستای تنویر افکار شهروندان، ارشاد آنان جهت برخورداری از مکانیزم های تسهیل برای رسیدن به خواسته و جلوگیری از اطاله دادرسی صادر شده است، مضافاً اینکه بند 4 بخشنامه حکایت از فوریت پذیرش دادخواست اعسار محکومین در زندان های استان یا مستدعیان فاقد درآمد یا شهروندان تحت پوشش کمیته امداد و سازمان بهزیستی دارد».
هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 3/12/1400 با حضور رییس و معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران و دادرسان شعب دیـوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء بـه شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.
رای هیات عمومی
اولاً: به موجب ماده 505 قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب (در امور مدنی) مصوب سال 1379 : «ادعای اعسار از پرداخت هزینه دادرسی ضمن درخواست نخستین یا تجدیدنظر یا فرجام مطرح خواهد شد. طرح این ادعا به موجب دادخواست جداگانه نیز ممکن است. اظهارنظر در مورد اعسار از هزینه تجدیدنظرخواهی و یا فرجام خواهی با دادگاهی می‌باشد که رای مورد درخـواست تجدیدنظر و یا فرجـام را صادر نموده است.» ثانیاً: در بخشنامه شماره 900/2885/900- 18/2/1396 معاون راهبردی قوه قضاییه و بخشنامه شماره 100/2789/9000-28/1/1396 رییس قوه قضاییه حکمی مبنی بر ایجاد ممنوعیت و محدودیت در پذیرش و ثبت دادخواست اعسار وجود ندارد. بنا به مراتب فوق، بند 4 بخشنامه شماره 1/3851-13/11/1398 رییس کل دادگستری استان گیلان که دفاتر خدمات الکترونیک قضایی را از ثبت دادخواست اعسار بدون درخواست تجدیدنظرخواهی ممنوع کرده و آن را به تایید رییس یا معاون حوزه قضایی منوط نموده است، خلاف قانون و خارج از حدود اختیار است و مستند به بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ابطال می‌شود./
حکمتعلی مظفری
رییس هیات عمومی دیوان عدالت اداری
