بسم الله الرحمن الرحیم
شماره دادنامه: 1709
تاریخ دادنامه: 14/11/1399
شماره پرونده: 9802706
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: آقای صباح محمودی
موضوع شکایت و خواسته: ابطال بند 5 صفحه 25 دفترچه راهنمای ثبت نام و شرکت در آزمون سراسری سال 1398 مبنی بر امکان استفاده مجدد از سهمیه ایثارگران توسط پذیرفته شدگان در دوره های غیر روزانه دانشگاه ها که انصراف از تحصیل داده اند
گردش کار: شاکی به موجب دادخواستی ابطال بند 4 و 5 صفحه 25 دفترچه راهنمای ثبت نام و شرکت در آزمون سراسری سال 1398 مبنی بر امکان استفاده مجدد از سهمیه ایثارگران توسط پذیرفته شدگان در دوره های غیر روزانه دانشگاه ها که انصراف از تحصیل داده اند را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته به طور خلاصه اعلام کرده است که:
« تبصره 2 ماده 10 آیین نامه اجرایی قانون ایجاد تسهیلات برای ورود رزمندگان مصوب سال 1367 صرفاً عدم امکان استفاده مجدد از امتیازات مندرج در آیین نامه در صورت انصراف از تحصیل را مقرر ساخته است و دلالتی بر استفاده مجدد کسانی که در دانشگاه پذیرفته شده و فارغ التحصیل شده اند، ندارد. آیین نامه فوق صرفاً حاکم بر رزمندگان (حداقل 6 ماه حضور در مناطق عملیاتی از تاریخ 1359 الی 1367) است. اما قانون جامع ایثارگران فراتر از بازه زمانی مذکور و همچنین شامل دیگر ایثارگران همچون شهدای ترور و … است. در هیچکدام از قوانین مربوط به ایثارگران تصریحی بر لزوم استفاده یک بار از سهمیه وجود ندارد. استفاده از سهمیه ایثارگران منوط به تصویب آیین‌نامه اجرایی نیست که سازمان سنجش در این رابطه به آیین نامه اجرایی مصوب 1367 استناد می نماید. استناد به آیین نامه مقدم برای اجرای قوانین موخر وجهی ندارد. قوانین حاکم بر امور ایثارگران اکنون قانون جامع ایثارگران مصوب 1390، ماده 47 قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم مصوب 1393 و ماده 90 قانون برنامه ششم مصوب 1396می باشد. اما سازمان سنجش برای اجرای این قوانین به آیین نامه مصوب 1367 استناد می نماید. ایجاد حق به موجب حکم مقنن است و تحدید و تخصیص آن نیز بایستی به موجب حکم قانونگذار باشد که در مورد حاضر چنین نیست. قانون ایجاد تسهیلات برای رزمندگان و آیین نامه اجرایی آن به موجب قوانین موخر التصویب همانند ماده 90 قانون برنامه ششم یا تبصره 1 ماده 118 قانون برنامه پنجم نسخ شده است. رای شماره 1205-22/10/1394، رای شماره 144-10/11/1396، رای شماره 735-10/7/1390 و رای شماره 734-30/10/1392 دلالت بر محدود نبودن سهمیه ایثارگران به یکبار است. بند 5 صفحه 25 دفترچه مستند به مصوبه کمیته مطالعه و برنامه ریزی کنکور مقرر داشته است که چنانچه داوطلبان سنوات قبل با استفاده از سهمیه در دوره‌های غیر روزانه پذیرفته شده باشند در صورت انصراف از رشته قبولی، برای یک بار مجاز به استفاده مجدد از سهمیه خواهند بود. این مصوبه قابل یافت نیست. در این خصوص:
الف- مطابق ماده 3 قانون مدنی و به طریق اولی بخشنامه و مقررات بایستی در روزنامه رسمی ذکر شوند وگرنه قابلیت اجرایی نخواهند داشت.
ب- مطابق قانون دسترسی آزاد به اطلاعات و قانون ارتقا سلامت اداری مقررات دولتی مستوجب حق و تکلیف برای اشخاص بایستی منتشر و به اطلاع عموم برسد.
ج- مصوبـه کمیته مطالعه و برنامـه ریزی مغایر با تبصره 2 مـاده 10 آیین نامه اجرایی قانون ایجـاد تسهیلات برای رزمندگان است چرا که آیین نامه مزبور صرفاً از منع استفاده مجدد رد صورت انصراف از تحصیل سخن گفته است.
پ- تخصیص استفاده از سهمیه جزء هیچ یک از اختیارات شورای سنجش و پذیرش دانشجو نیست.
ت- ماده 6 قانون سنجش و پذیرش دانشجو و ماده 6 آیین نامه آن نیز صرفاً بر ابقای سهمیه های پیشین دلالت دارند و دلیلی بر تخصیص آنها در میان نیست.
اکنون از آن مقام خواستارم در راستای بند 1 ماده 12 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری نسبت به ابطال بندهای 4 و 5 صفحه 25 دفترچه راهنمای ثبت نام و شرکت در آزمون سراسری سال 1398 که ضایع کننده حق تمام ایثارگران است، اقدام و با صدور رای وحدت رویه ای نسبت به آزمون های آتی من جمله آزمون‌های ورودی دانشگاه ها که در سال 1399 برگزار می شوند حق استفاده مجدد از سهمیه را به شرح دادخواست برای ایثارگران منظور نمایید. »
متن مقرره مورد شکایت به شرح زیر است:
« 4- بر اساس تبصره 2 ماده 10 آیین نامه اجرایی قانون تسهیلات برای ورود رزمندگان و جهـادگران داوطـلب بسیجی به دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی مصوب 30/11/1367 هیات وزیران، آن دسته از داوطلبانی که با استفاده از سهمیه شاهد و ایثارگر یک بار در رشته های تحصیلی دوره روزانه آزمون سراسری (برای پذیرفته شدگان رزمنده از سال 1368به بعد و برای پذیرفته شدگان سهمیه شاهد از سال 1376 به بعد) پذیرفته شده اند، اعم از اینکه از رشته قبولی انصراف داده و یا در رشته قبولی ثبت نام کرده یا نکرده باشند حق استفاده مجددد از سهمیه مذکور در آزمون سراسری را نخواهند داشت.
5- بر اساس مصوبه پنجاه و چهارمین جلسه کمیته مطالعه و برنامه ریزی کنکور آن دسته از داوطلبان سنوات قبل که با استفاده از سهمیه های شاهد و ایثارگر در ردیف پذیرفته شدگان رشته های تحصیلی غیرروزانه (دوره های شبانه و نیمه حضوری دانشگاه ها و مـوسسات آمـوزش عالی، دانشگاه پیام نور، موسسات آموزش عـالی غیردولتی و غـیرانتفاعی و یا دوره های پردیس خودگـردان (بین الملل) و مجازی) قرار گرفته اند در صورت انصراف از رشته قبولی خود فقط یک بار مجاز به استفاده مجدد از سهمیه های مربوط در این آزمون خواهند بود. »
در پاسخ به شکایت مذکور مدیرکل دفتر ریاست، روابط عمومی و امور بین الملل سازمان سنجش آموزش کشور به موجب لایحه شماره 54743-27/9/1398 توضیح داده است که:
« 1- بدواً موضوع خواسته و شکایت شاکی ( ابطال تبصره 2 ماده 10 آیین نامه اجرایی قانون ایجاد تسهیلات برای ورود رزمندگان و جهادگران داوطلب بسیجی به دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی مصوب سال 1367) سابقاً در هیات عمومی دیوان عدالت اداری مطرح و رد شده است، بنابراین از اعتبار مختومه برخوردار و قابل طرح مجدد در صحن هیات عمومی نیست.
2- طبق ماده 12 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری و تبصره آن مواردی قابل ابطال در هیات عمومی است که موجب تضییع حقوق اشخاص شود. هرچند در ظاهر قانون مارالذکر موجب ایجاد محدودیت برای اقلیت خاصی می شود ولیکن عملاً به نفع اکثریت ایثارگران است و باعث می شود تعداد بیشتری از تسهیلات مذکور برخوردار شوند. از طرف دیگر طبق تبصره ماده 12 قانون مذکور و رویه معمول در دیوان، آرای شورای عالی انقلاب فرهنگی قابل نقض در هیات عمومی دیوان عدالت اداری نمی باشد.
3- به منظور برخورداری اکثریت ایثارگران از امتیازات و تسهیلات قانونی ورود به دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی کشور (دوره روزانه-رایگان) محدودیت هایی برای ورود به دوره روزانه دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی از سوی هیات وزیران و کمیته مطالعه و برنامه ریزی کنکور ایجاد شده است.
4- بر اساس تبصره 2 ماده 10 آیین نامه اجرایی قانون ایجاد تسهیلات برای ورود رزمندگان و جهادگران داوطلب بسیجی به دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی مصوب سال 1367 هیات وزیران آن دسته از داوطلبانی که با استفاده از سهمیه در دوره روزانه آزمون سراسری پذیرفته شده اند اعم از اینکه از رشته قبولی انصراف یا در رشته قبولی ثبت نام کرده و یانکرده باشند، حق استفاده مجدد از سهمیه در آزمون سراسری را نخواهند داشت.
5- کمیته مطالعه و برنامه ریزی آزمون ورودی دانشگاه ها ( شورای عالی انقلاب فرهنگی) در پنجاه و چهارمین جلسه خود نیز مصوب نمود « آن دسته از داوطلبان سنوات قبل که با استفاده از سهمیه شاهد و ایثارگر در دوره‌های غیر روزانه قبول شده اند در صورت انصراف از رشته قبولی خود فقط یک بار مجاز به استفاده مجدد از سهمیه های مربوطه خواهند بود.» همان گونه که ملاحظه می فرمایید با توجه به محدودیت ظرفیت دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی در دوره روزانه مصوبات هیات وزیران و شورای عالی انقلاب فرهنگی در راستای برخورداری جامعه بیشتری از ایثارگران از امتیاز مذکور بوده است. اگر محدودیت مذکور نباشد، تعداد زیادی از پذیرفته شدگان با امتیاز ایثارگری در کد رشته محل قبولی ثبت نام نخواهند کرد. این امر موجب خالی ماندن ظرفیت دانشگاه ها و عدم برخورداری سایر ایثارگران از امتیاز مذکور خواهد بود.
6- شاکی در صفحه دوم دادخواست تقدیمی با استنباط اشتباه از تبصره 2 ماده 10 آیین نامه اجرایی قانون ایجاد تسهیلات برای ورود رزمندگان به دانشگاه ها و با تفسیر موسع آن اظهار می دارد: « هر کدام از شرکت کنندگان در صورت قبولی در دانشگاه و انصراف حق استفاده مجدد از این سهمیه را ندارند و فردی که قبول شده و ثبت نام نکرده مشمول این قانون نمی شود.» در پاسخ به استحضار می رساند ظرفیت دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی در دوره روزانه (رایگان) بسیار محدود است و در مجموع 30 درصد ظرفیت دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی به ایثارگران اختصاص می یابد. چنانچه محدودیتی برای پذیرفته شدگان دوره روزانه وجود نداشته باشد بسیاری از قبول شدگان با استفاده از سهمیه ثبت نام نخواهند کرد تا در سال های آتی در رشته بهتری قبول شوند. این امر موجب می شود ظرفیت بسیاری از دانشگاه ها (با توجه به ممنوعیت تکمیل ظرفیت) خالی بماند و ایثارگران دیگری که تمایل به تحصیل در این کد رشته ها را دارند هم نتوانند وارد دانشگاه شوند. هر یک از داوطلبان در آزمون سراسری می توانند تا 150 کد رشته محل انتخاب کنند. اگر ایثارگری به رشته محلی تمایل ندارد در زمان انتخاب رشته آن را انتخاب نکند. داوطلب می بایست اقلیت رشته و شهرهایی را انتخاب کند که تمایل قطعی به تحصیل در آن رشته و شهر را دارد. تردید تعدادی داوطلب ایثارگر که داوطلب هستند نباید مشکل بسیار بزرگی ( خالی ماندن ظرفیت و عدم امکان پذیرش سایر ایثارگران) برای دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی ایجاد کند.
7- با عنایت به مراتب مذکور و با توجه به اینکه سازمان سنجش آموزش کشور صرفاً مجری برگزاری آزمون سراسری ورود به دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی می باشد مکلف به اجرای مصوبات مجلس شورای اسلامی، شورای عالی انقلاب فرهنگی، شورای سنجش و پذیرش و سایر دستگاه های ذیربط می باشد. مصوبات فوق الذکر توسط هیات وزیران و کمیته مطالعه و برنامه ریزی آزمون سراسری شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب شده است و این سازمان صرفاً مجری مصوبات مذکور است. بنابراین موضوع خواسته و شکایت ارتباطی به سازمان سنجش آموزش کشور ندارد و محکوم به رد است.»
در اجرای ماده 84 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392، پرونده به هیات تخصصی فرهنگی، آموزشی و پزشکی دیوان عدالت اداری ارجاع می شود و هیات مذکور به موجب دادنامه شماره 28 مورخ 22/2/1399 بند 4 صفحه 25 دفترچه راهنمای ثبت نام و شرکت در آزمون سراسری سال 1398 مبنی بر عدم امکان استفاده مجدد از سهمیه ایثارگران برای پذیرفته شدگان دوره های روزانه دانشگاه ها را قابل ابطال تشخیص نداد و رای به رد شکایت صادر کرد. رای مذکور به علّت عدم اعتراض از سوی رییس دیوان عدالت اداری و یا ده نفر از قضات دیوان عدالت اداری قطعیت یافت.
رسیدگی به بند 5 صفحه 25 دفترچه راهنمای ثبت نام و شرکت در آزمون سراسری سال 1398 مبنی بر امکان استفاده مجدد از سهمیه ایثارگران توسط پذیرفته شدگان در دوره های غیر روزانه دانشگاه ها که انصراف از تحصیل داده انددر دستورکار هیات عمومی قرار گرفت.
هیات عمومی دیوان عـدالت اداری در تاریخ 14/11/1399 با حضور رییس و معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.
رای هیات عمومی
در خصوص تقاضای ابطال بند 5 صفحه 25 دفترچه راهنمای ثبت نام و شرکت در آزمون سراسری سال 1398 مبنی بر امکان استفاده مجدد از سهمیه ایثارگران توسط پذیرفته شدگان در دوره های غیر روزانه دانشگاه ها که انصراف از تحصیل داده اند، مقرره مزبور مغایر اطلاق مندرج در تبصره 2 ماده 10 آیین نامه اجرایی قانون ایجاد تسهیلات برای رزمندگان مصوب 1368 می باشد که منع استفاد مجدد از سهمیه در صورت انصراف از تحصیل مندرج در آن، شامل تمامی مصادیق و حالات پذیرفته شدگان اعم از روزانه، شبانه، خودگردان، بین الملل و مجازی و … می شود، بنابراین با وجود آیین نامه اجرایی قانون ایجاد تسهیلات برای رزمندگان، بند 5 از تذکرات مهم مندرج در صفحه 25 دفترچه راهنمای ثبت نام و شرکت در آزمون سراسری سال 1398 خارج از حدود اختیارات سازمان سنجش و آموزش کشور وضع شده و مستند به بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ابطال می شود.
محمدکاظم بهرامی – رییس هیات عمومی دیوان عدالت اداری
