شماره دادنامه: 2750 الی 2753
تاریخ دادنامه: 19/9/1398
شماره پرونده: 9701473، 9701369، 9701327، 9701880
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
متقاضی: بیش از ده نفر از قضات دیوان عدالت اداری
موضوع شکایت و خواسته: اعمال مقررات بند ب ماده 84 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری نسبت به دادنامه شماره 218-14/5/1398 هیات تخصصی اداری و امور عمومی دیوان عدالت اداری
گردش کار: 1- هیات مقررات زدایی و تسهیل صدور مجوز کسب و کار به موجب مصوبه 80/432-15/2/1397، مقرر کرده است : الف) ….. ب) …. پ) به منظور بررسی پروانه وکالت در جلسات آتی هیات از سوی دبیرخانه هیات به کانون های وکلای دادگستری و مرکز امور مشاوران قوه قضاییه حداکثر دو هفته مهلت داده شود تا اطلاعات پروانه وکالت را در پایگاه اطلاع رسانی مجوزهای کسب و کار بارگذاری نمایند.
2- آقایان نادر دیوسالار و امیرحسین اکبری به وکالت از کانون وکلای دادگستری مرکز، همچنین آقایان علی نصیری درونکلا و حمیـدرضا سعیدی فرزیـن و نیز آقای حامـد دهقان دادخواست هایـی بـه خواستـه ابطال مصوبـه شماره 432/80-15/2/1397 هیـات مقررات زدایی و تسهیل صدور مجوز کسب و کار به دیوان عدالت اداری تقدیم کرده اند. در اجرای ماده 84 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری پرونده به هیات تخصصی اداری و امور عمومی دیوان عدالت اداری ارجاع می شود و هیات مذکور در خصوص بند 3 این مصوبه به موجب دادنامه شماره 9809970906010218-14/5/1398 رای به رد شکایت صادر می کند.
متن رای هیات تخصصی به قرار زیر است:
«در خصوص بند 3 مصوبه شماره 80/432-15/2/1397 هیات مقررات زدایی و تسهیل صدور مجوزهای کسب و کار مستقر در وزارت امور اقتصادی و دارایی مبنی بر اینکه: ( 3- به منظـور بررسی پروانه وکالت در جلسات آتی از سوی دبیرخانه هـیات به کانون های وکلای دادگستری و مرکز امور مشاوران قوه قضاییه حداکثر دو هفته مهلت داده شود تا اطلاعات پروانه وکالت را در پایگاه اطلاع رسانی مجوزهای کسب و کار بارگذاری نمایند. ) با لحاظ اینکه از مصادیق سایر امور راجع به کسب و کار بوده، مغایرتی با مقررات قانونی ندارد و تصویب آن خارج از حدود اختیارات قانونی نبوده است. لذا مستنداً به بند (ب) ماده 84 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب 1392 رای به رد شکایت صادر می گردد. رای صادره ظرف بیست روز از تاریخ صدور، از سوی رییس دیوان عدالت اداری یا ده نفر از قضات دیوان قابل اعتراض است.»
3- بیش از ده نفر از قضات دیوان عدالت اداری در فرجه مقرر در ماده 84 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب 1392، رای شماره 9809970906010218-14/5/1398 هیات تخصصی اداری و امـور عمومی را واجـد ایرادات قـانونی دانستـه و خـواستار رسیدگی بـه اعتراض در هیات عمومی شده اند. متن اعتراض آنان به قرار زیر است:
« الف- در مـاده 2 قانـون نظام صنفی، شخص حقیقی و حقوقی صنفی تعریف شده و در تبصره آن، برخـی از صنوفی که مشمول قانون خاص هستند از شمول قانون استثناء شده اند. کانون های وکلا به عنوان اشخاص حقوقی و وکلای عضو آنها به عنوان اشخاص حقیقی مشمول قوانین خاص هستند که عبارتند از: قانون وکالت مصوب 1315، لایحه قانونی استقلال کانون وکلای دادگستری مصوب 1333 و قانون کیفیت اخذ پروانه وکالت مصوب 1376. در این قوانین، نحوه پذیرش و صدور پروانه برای متقاضیان اشتغال به وکالت، تنظیم و تنسیـق امـور اداره کانون ها، نظارت و بـازرسی بر اعمال وکلا و رسیدگی به تخلفات وکلا در دادسرا و دادگاه انتظامی کانون ها پیش بینی شده و دادگاه عالی انتظامی قضات نیز به عنوان مرجع انحصاری رسیدگی به شکایت از تصمیمات و آراء ارگان های کانون های وکلا تعیین شده است. در نتیجه هر چند که وکالت داخل در مفهوم صنف به معنای عام باشد، لیکن به دلیل تبعیت از قوانین مذکور به عنوان فرد اصلی و اعلای قانون خاص، از شمول قانون نظام صنفی خارج است.
ب- محـور اصلی قانون اجـرای سیاست هـای کلی اصـلی 44 قـانون اسـاسی و قـانون اصـلاح مـواد 1 و 6 و 7 آن معطـوف بـه دستگاه های اجرایی و نهادهایی است که به نحوی در فعالیت های اقتصادی اعم از تولیدی، تجاری و سرمایه گذاری در بخش های دولتی و تعاونی دخیل هستند و هدف مقنن، واگذاری بخش های مذکور به خارج از واحدهای دولتی و تعاونی از طریق تسهیل صدور مجوز کسـب و کار است. در حالی که وکالت دادگسـتری، « فعالیت اقتصادی » تلقی نمی شود. به علاوه در این ارتباط به نظریه شماره 78997/34334-11/7/1396 معاونت حقوقی رییس جمهور استناد می شود که به موجب آنها ، تبصره 2 ماده 7 قانون اصلاح مواد 1، 6 و 7 قانون اجرای سیاست های اصل 44 قانون اساسی، صرفاً ناظر بر « فعالیت اقتصادی » تلقی شده و تسری آن به وکالت که قانون و مقررات خاص خود را دارد، غیر موجه دانسته شده است.
ج- در رای هیات تخصصی ( رای مورد اعتراض ) بیان شده: با لحاظ اینکه پروانه وکالت از مصادیق سایر امور راجع به کسب و کار بوده، بند 3 مصوبه شماره 80/432-15/2/1397 هیات مقررات زدایی مغایرتی با قانون ندارد. در حالی که اولا ً: اصل 44 قانون اساسی و قانون اجرای سیاست های کلی اصل 44 و اصلاحیه آن محدود به « شروع، ادامه، توسعهیا بهره برداری فعالیت های اقتصادی توسط دستگاه های اجرایی موضوع ماده 5 قانون مدیریت خدمات کشوری و ماده 5 قانون محاسبات عمومی … و مجامع و نظام های صنفی … صادر می شود » اشاره دارد. اما کانون های وکلا از شمول نهادهای مذکور خارج هستند و مجوزی برای فعالیت های اقتصادی صادر نمی کنند تا طبق بند 21 ماده یک قانون اصلاحی اجرای سیاست های کلی اصل 44، ملزم به اطلاع رسانی در پایگاه مورد نظر باشند. ثانیاً: قانون نظام صنفی نیز به دلیل آنچه که در تبصره ماده 2 قانون مذکور مقرر شده، به دلیل مشمول قانون خاص، حکومتی بر وکالت ندارد. بنا به مراتب مبنای استدلال هیات تخصصی که پروانه وکالت را از مصادیق « سایر امور راجع به کسب و کار » دانسته، فاقد مبنای قانونی است و تقاضای نقض آن می شود.
در اجرای ذیل بند ب ماده 84 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392اعتراض قضات در دستور کار جلسه هیات عمومی قرار گرفت.
هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 19/9/1398 با حضور رییس و معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.
رای هیات عمومی
مطابق ماده 7 قانون اصلاح مواد 7 و 6 و 1 قانون اجرای سیاستهای کلی اصل 44 قانون اساسی مصوب سال 1393 مقرر شده است: «به منظور تسهیل سرمایه گذاری در ایران، مراجع صدور مجوزهای کسب و کار موظفند شرایط و فرآیند صدور یا تمدید مجوزهای کسب وکار را به نحوی ساده کنند که هر متقاضی مجوز کسب و کار در صورت ارایه مدارک مصرح در پایگاه اطلاع رسانی مجوزهای کسب وکار، بتواند در حداقل زمان ممکن، مجوز مورد نظر خود را دریافت کند. سقف زمانی برای صدور مجوز در هر کسب و کار، توسط «هیات مقررات زدایی و تسهیل صـدور مجـوزهای کسب و کـار» تعیین و در پـایگاه اطـلاع رسانـی مـذکور اعلام می شود.» به موجب تبصره 3 ماده 3 قانون اصلاح مواد 7-6-1 قانون اجرای سیاست های کلی اصل 44 قانون اساسی موضوع ماده 57 قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر و ارتقای نظام مالی کشور مصوب سال 1394، هیات مقررات زدایی و تسهیل صدور مجوزهای کسب و کار موظف است شرایط و مراحل صدور مجوزهای کسب و کار در مقررات، بخشنامه ها، آیین نامه ها و مانند اینها را تسهیل و تسریع کند تا اهداف مورد نظر مقنن حاصل شود. بر اساس احکام مذکور، هیات مقررات زدایی و تسهیل صدور مجوزهای کسب و کار اولاً: موظف شده است به منظور تسهیل سرمایـه گذاری در ایران شـرایط و فرآیند صدور یـا تمدید مجـوزهای کسب و کار را سـاده کند و ثانیاً: در مواردی که مقنن در قوانین عادی شرایط و مراحل صدور مجوزهای کسب و کار را تعیین کرده است هیات مذکور صلاحیت اقدام ندارد. نظر به اینکه امور مربوط به وکالت و مشاوره حقوقی از مصادیق تسهیل سرمایه گذاری در ایران (موضوع ماده 7 قانون فوق الذکر) محسوب نمی شود و از طرفی در رابطه با وکالت دادگستری و مشاوره حقوقی و نحوه صدور پروانه فعالیت در این حوزه ها در قانون وکالت، لایحه قانونی استقلال کانون وکلای دادگستری، قانون کیفیت اخذ پروانه وکالت دادگستری و نیز ماده 187 قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران تعیین تکلیف شده است، بنابراین هیات مزبور که وظیفه تسهیل صدور مجوزهای کسب وکار در مقررات مادون قانون را دارد صلاحیت اتخاذ تصمیم در خصوص تصویب بند 3 مصوبه مورد اعتراض را ندارد و بنا بر مراتب رای شماره 9809970906010218-14/5/1398 هیات تخصصی اداری و امور عمومی دیوان عدالت اداری به نحو صحیح صادر نشده و مستند به ماده 84 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری رای مذکور نقض می شود و در نهایت با استناد به بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون اخیرالذکر حکم بر ابطال بند 3 مصوبه 432/80-15/2/1397 هیات مقررات زدایی مجوزهای کسب وکار صادر و اعلام می شود.
محمدکاظم بهرامی-رییس هیات عمومی دیوان عدالت اداری
