بسم الله الرحمن الرحیم
شماره دادنامه: 856
تاریخ دادنامه: 28/10/1395
کلاسه پرونده: 94/1083
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: سازمان بازرسی کل کشور
موضوع شکایت و خواسته: ابطال مصوبه های شماره 17139/ت50408ک-20/2/1393 و 72392/ت50918ک-29/6/1393 وزیران عضو شورای هماهنگی مناطق آزاد تجاری- صنعتی
گردش کار:
معاون حقوقی و نظارت همگانی سازمان بازرسی کل کشور به موجب شکایت نامه شماره 178567-14/9/1394، ابطال مصوبه های شماره 17139/ت50408ک-20/2/1393 و 72392/ت50918ک-29/6/1393 وزیران عضو شورای هماهنگی مناطق آزاد تجاری صنعتی را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:
« رییس محترم دیوان عدالت اداری
سلام علیکم:
احتراماً، به پیوست تصویری از گزارش بازرسی امور جهاد کشاورزی و محیط زیست و مستندات مرتبط با آن راجع بـه مغایرت مصوبه های وزیـران عضو شورای هماهنگی مناطق آزاد تجـاری- صنعتی و ویـژه اقتصادی بـا قـوانین و مقررات موضوعه که در کمیسیون تطبیق مصوبات دستگاههای اداری با قانون این سازمان مورد بررسی و تایید قرار گرفته است، ارسال می گردد به حکایت گزارش مزبور:
وزیران عضو شورای هماهنگی مناطق آزاد تجاری- صنعتی و ویژه اقتصادی در جلسه مورخ 20/12/1392 با استناد به ماده واحده قانون ایجاد مناطق آزاد تجاری- صنعتی آبادان و خرمشهر، جلفا و بندر انزلی (مصوب 1382) مصوب نموده اند مساحت 6489 هکتار به شرح بندهای الف، ب، ج، د مصوبه، به محدوده قبلی منطقه آزاد تجاری- صنعتی انزلی الحاق گردد که این تصویب نامه در تاریخ 16/2/1393 مورد تایید رییس جمهور قرار گرفته و با شماره 17139/ت50408ک -20/2/1393 ثبت و با امضای معاون اول رییس جمهور منتشر شده است.
متعاقباً وزیران عضو در شورای مزبور، در جلسه مورخ 4/5/1393 تصویب نامه مذکور را مورد بازنگری قرار داده و با خارج کردن مساحت 223 هکتار ( کل محدوده فرودگاه بین المللی سردار جنگل رشت) از مساحت عرصه قبلی و کاهش آن جمعاً به 6266 هکتار آن را اصلاح و جایگزین مصوبه فوق الذکر نموده اند که در تاریخ 24/6/1393 به تایید رییس جمهور رسیده و با شماره 72392/ت50918ک-29/6/1393 ثبت و با امضاء معاون اول رییس جمهور منتشر شده است.
در ادامه، معاون رییس جمهور و رییس سازمان حفاظت محیط زیست به موجب نامه شماره 33967/93- 27/7/1393 با معاون اول رییس جمهور مکاتبه و مرقوم داشته است: « … بخشهایی از محدوده منطقه آزاد انزلی با مجموعه تالاب انزلی بین المللی ثبت شده در کنوانسیون رامسر سایت وهمچنین پارک ملی بوجاق در شرق آن داخل دارد…. خواهشمند است به منظور جلوگیری از دست اندازی و تخریب بیشتر زیستگاههای حساس کشور به ویژه پارک ملی بوجاق و تالاب بین الملل انزلی دستور فرمایند نسبت به بازنگری محدوده توسعه یافته منطقه آزاد انزلی و حذف عرصه های تداخلی اقدام مقتضی معمول گردد…»
با عنایت به مراتب فوق و با توجه به مفاد نامه معاون رییس جمهور و رییس سازمان حفاظت محیط زیست، بخشهایی از پارک ملی بوجاق (که به موجب مصوبه شماره 232- 21/3/1381 با عنوان پارک ملی به تصویب شورای عالی حفاظت محیط زیست رسیده است) با تصویب وزیران عضو شورای هماهنگی مناطق آزاد تجاری- صنعتی و ویژه اقتصادی از عرصه پارک ملی مذکور منتزع شده است که این عمل ( به لحاظ مرجع صدور) بر خلاف مادتین 2 و 3 قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست ( مصوب 1354 با اصلاحات بعدی) و نیز بر خلاف بند «ب» ماده 3 قانون شکار و صید (مصوب 1346 با اصلاحات بعدی) می باشد که ذیل آن تعیین حدود پارکهای ملی و مناطق حفاظت شده و قرق های اختصاصی به عهده شورای عالی حفاظت محیط زیست قرار گرفته است. همچنین به موجب ماده 2 قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست، ریاست شورای عالی حفاظت محیط زیست صراحتاً به عهده رییس جمهور محول شده و اعضاء شورای مذکور نیز ذیل همین ماده احصا شده اند.
بنا به مراتب تصویب نامه های مورد اشاره به شماره های 17139/ت50408ک- 20/2/1393 و 72392/ت50918ک-29/6/1393 مغایر مواد قانونی فوق الذکر (مادتین 2 و 3 قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست و بند «ب» ماده 3 قانون شکار و صید و خارج از حدود و اختیارات واضع تشخیص می گردد. با عنایت به اینکه بیم آن می رود که عملیاتی شدن مفاد مصوبات یاد شده موجب تغییر اکوسیستم پارک ملی بوجاق توسط منطقه آزاد تجاری – صنعتی انزلی گردد. خواهشمند است دستور فرمایید در اجرای تبصره (2) ماده (2) قانون تشکیل این سازمان موضوع در هیات عمومی آن دیوان مطرح و به طور فوق العاده و خارج از نوبت مورد رسیدگی قرار گیرد. موجب امتنان است که از تصمیم متخذه این سازمان را مطلع فرمایند. »
متن مصوبه های مورد اعتراض به قرار زیر است:
الف: مصوبه شماره 17139/50408ک-20/2/1393: « دبیرخانه شورای هماهنگی مناطق آزاد تجاری- صنعتی و ویژه اقتصادی سازمان حفاظت محیط زیست وزیران عضو شورای هماهنگی مناطق آزاد تجاری- صنعتی و ویژه اقتصادی در جلسه 20/12/1392 به پیشنهاد دبیرخانه شورای هماهنگی مناطق آزاد تجاری- صنعتی و ویژه اقتصادی و به استناد ماده واحده قانون ایجاد مناطق آزاد تجاری –صنعتی آبادان و خرمشهر، جلفا و بندر انزلی مصوب 1382 و با رعایت تصویب نامه شماره 113200/ت49516هـ-5/6/1392 تصویب کردند:
1- محدوده ای به مساحت (6489) هکتار مشتمل بر محدوده های زیر به شرح نقشه پیوست که تایید شده به مهر دفتر هیات دولت است، به محدوده منطقه آزاد تجاری- صنعتی انزلی الحاق می شود:
الف: محدوده ای به مساحت (5578) هکتار از شمال به طول (21905) متر به دریا، از جنوب به طول (29052) متر به اراضی محدوده شهرستان رشت، از غرب به طول (3350) متر به محدوده فعلی منطقه آزاد تجاری- صنعتی انزلی و از شرق به طول (6181) متر به رودخانه سفیدرود واقع در شرق محدوده فعلی منطقه آزاد تجاری- صنعتی انزلی.
ب: محدوده ای به مساحت (408) هکتار از شمال به طول (5707) متر به دریا، از جنوب به طول (1150) متر به اراضی روستای طالب آباد شهرستان بندرانزلی، از شرق به طول (546) متر به محدوده فعلی منطقه آزاد تجاری- صنعتی انزلی و از غرب به طول (1386) متر به کانال طالب آباد انزلی.
ج: کل محدوده فرودگاه بین المللی سردار جنگل رشت به مساحت (223) هکتار.
د: جمع مساحت افزایش داده شده در جنوب منطقه آزاد تجاری- صنعتی انزلی بابت اصلاح محدوده مصوب فعلی جنوباً به کنار گذر امامزاده هاشم به انزلی به مساحت (280) هکتار و مساحت دریایی به عمق (2) کیلومتر از محدوده فعلی منطقه آزاد تجاری- صنعتی انزلی در محل روستای چپربرد تا رودخانه سفیدرود.
2- سازمـان منطقه آزاد تجـاری- صنعتی انـزلی مـوظف بـه تهیه طرح جـامع محـدوده یاد شده بـا در نظر گرفتن گرایشهای غالب منطقه و ارایه آن به دبیرخانه شورای هماهنگی مناطق آزاد تجاری- صنعتی و ویژه اقتصادی می باشد.
3- سازمان مذکور موظف به رعایت الزامات زیست محیطی در محدوده یاد شده می باشد. این تصویب نامه در تاریخ 16/2/1393 به تایید مقام محترم ریاست جمهوری رسیده است.»
ب: مصوبه شماره 72392/ت50918ک-29/6/1393: " دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد تجاری- صنعتی و ویژه اقتصادی سازمان حفاظت محیط زیست وزیران عضو شورای هماهنگی مناطق آزاد تجاری- صنعتی و ویژه اقتصادی در جلسه 4/5/1393 به پیشنهاد دبیرخانه شورای هماهنگی مناطق آزاد تجاری- صنعتی و ویژه اقتصادی و به استناد ماده واحده قانون ایجاد مناطق آزاد تجاری – صنعتی آبادان و خرمشهر، جلفا و بندر انزلی مصوب 1382 و با رعایت تصویب نامه شماره 113200/ت49516هـ-5/6/1392 تصویب کردند:
1- محدوده ای به مساحت (6266) هکتار مشتمل بر محدوده های زیر به شرح نقشه پیوست که تایید شده به مهر دفتر هیات دولت است، به محدوده منطقه آزاد تجاری- صنعتی انزلی الحاق می شود:
الف: محدوده ای به مساحت (5578) هکتار از شمال به طول (21905) متر به دریا، از جنوب به طول (29052) متر به اراضی محدوده شهرستان رشت، از غرب به طول (3350) متر به محدوده فعلی منطقه آزاد تجاری- صنعتی انزلی و از شرق به طول (6181) متر به رودخانه سفیدرود واقع در شرق محدوده فعلی منطقه آزاد انزلی.
ب: محدوده ای به مساحت (408) هکتار از شمال به طول (5707) متر به دریا، از جنوب به طول (1150) متر به اراضی روستای طالب آباد شهرستان بندرانزلی، از شرق به طول (546) متر به محدوده فعلی منطقه آزاد تجاری- صنعتی انزلی و از غرب به طول (1386) متر به کانال طالب آباد انزلی.
ج: محـدوده ای بـه مساحت (280) هکتـار در جنوـب منطقه آزاد تجـاری- صنعتی انزلی، از جنوب بـه کنار گـذر امامزاده هاشم به انزلی و مساحت دریایی به عمق (2) کیلومتر از محدوده فعلی منطقه آزاد تجاری- صنعتی انزلی در محل روستای چپربرد تا رودخانه سفیدرود.
2- سازمان منطقه آزاد تجاری- صنعتی انزلی موظف به تهیه طرح جامع محدوده یاد شده با در نظر گرفتن گرایشهای غالب منطقه و ارایه آن به دبیرخانه شورای هماهنگی مناطق آزاد تجاری- صنعتی و ویژه اقتصادی می باشد.
3- سازمان مذکور موظف به رعایت الزامات زیست محیطی در محدوده یاد شده می باشد.
4- این تصویب نامه جایگزین تصویب نامه شماره 17139/ت50408ک مورخ 20/2/1393 می شود.
این تصویب نامه در تاریخ 24/6/1393 به تایید مقام محترم ریاست جمهوری رسیده است.»
در پاسخ به شکایت مذکور، سرپرست معاونت امور حقوقی دولت (معاونت حقوقی رییس جمهور) به موجب لایحه شماره 81915/29063- 10/7/1395 توضیح داده است:
« جناب آقای دربین
مدیرکل محترم هیات عمومی دیوان و سرپرست هیاتهای تخصصی دیوان عدالت اداری
با سلام واحترام:
در خصوص دادخواست موضوع پرونده شماره 94/1083 مربوط به تقاضای ابطال تصویب نامه های شماره 17139/ت50408ک-20/2/1393 و 72392/ت50918ک-29/6/1393 (موضوع الحاق محدوده هایی به منطقه آزاد تجاری- صنعتی انزلی) ضمن ایفاد تصویر نامه شماره 185/20/952-24/1/1395 شورای عالی مناطق آزاد تجاری- صنعتی و ویژه اقتصادی و ضمیمه آن (نامه شماره 34577/100/94- 11/12/1394 سازمان منطقه آزاد تجاری- صنعتی انزلی) اعلام می دارد:
1- مطابق مـاده واحـده قـانون ایجـاد مناطق آزاد تجـاری- صنعتی آبـادان و خـرمشهر، جـلفا و بندر انـزلی مصـوب 1382، هیات وزیران اختیار تعیین محدوده مناطق آزاد یاد شده را دارا می باشد که به موجب مصوبه شماره 113200/ت49516هـ-5/6/1392 این اختیار به وزیران عضو شورای هماهنگی مناطق آزاد تجاری- صنعتی و ویژه اقتصادی تفویض شده است و وزیران عضو این شورا در راستای این اختیار، محدوده منطقه آزاد انزلی را بر اساس مصوبات مورد شکایت، تعیین نموده اند و اساساً، مصوبات مورد شکایت ناظر بر تعیین یا اصلاح محدوده پارکهای ملی نمی باشد.
بنابراین، ادعای شاکی مبنی بر ورود دولت به اختیار شورای عالی حفاظت محیط زیست در خصوص تعیین مناطقی به عنوان پارک ملی (موضوع بند الف ماده 3 قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست و بند «ب» ماده 3 قانون شکار و صید) مردود می باشد.
2- استحضار دارند، تعیین محدوده ای به عنوان « منطقه آزاد تجاری- صنعتی …» به مفهوم تغییر ماهیت آن محدوده و نیز معافیت آن محدوده از اجرای قوانین و مقررات مربوط (به جز در مواردی که صراحتاً مستثنی شده است) نمی باشد و مطابق بند «الف» ماده (112) قانون برنامه پنجم توسعه و ماده (27) قانون چگونگی اداره مناطق آزاد …، صرفاً نحوه اعمال مدیریت دولت در این مناطق، متفاوت از سایر مناطق کشور است. بنابراین قرار گرفتن بخشی از پارک ملی بوجاق در محدوده منطقه آزاد انزلی به معنای انتزاع آن بخشها از پارک ملی نبوده و آن محدوده ها همچنان ماهیتاً « پارک ملی» می باشد و تمامی ضوابط و مقررات مربوط به پارکهای ملی از جمله موضوع آیین نامه اجرایی قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست در خصوص این محدوده مجری است. این در حالی است که مطابق بند «الف» ماده (112) قانون برنامه پنجم کلیه وظایف، اختیارات و مسوولیتهای دستگاههای اجرایی دولتی مستقر در این مناطق بر عهده مدیران سازمانهای مناطق آزاد می باشد و بر این مبنا بند «3» مصوبه مورد شکایت نیز صراحتاً مقرر می دارد:
« 3- سازمان منطقه آزاد انزلی موظف به رعایت الزامات زیست محیطی در محدوده یاد شده می باشد.» لذا اقدامات سازمان منطقه آزاد انزلی باید با رعایت الزامات یاد شده صورت گیرد و پیش بینی عدم رعایت مقررات مذکور و احتمال تغییر اکوسیستم دلیل موجهی برای ابطال مصوبه نمی باشد. بنا به مراتب فوق، درخواست رد شکایت شاکی را دارد.»
هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 28/10/1395 با حضور رییس و معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.
رای هیات عمومی
مطابق مواد 2 و 3 قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست مصوب سال 1354، تعیین مناطق پارک ملی و تحدید حدود آن از افزایش و کاهش با شورای عالی حفاظت محیط زیست است. مقام واضع در مصوبات مورد شکایت خارج از حدود اختیارات عمل نموده و با افزایش محدوده مناطق آزاد تجاری انزلی موجب کاهش محدوده پارک ملی انزلی و منطقه حفاظت شده گردیده است. از طرفی داخل شدن محدوده پارک ملی و منطقه حفاظت شده انزلی به محدوده منطقه آزاد تجاری انزلی مطابق مادتین 4 و 5 قانون چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری، صنعتی جمهوری اسلامی ایران مستلزم خروج مدیریت و اداره پارک ملی و منطقه حفاظت شده از شورای عالی حفاظت محیط زیست به مدیریت سازمان شرکتهای تجاری منطقه آزاد تجاری خواهد بود که مخالف با بند ب ماده 3 قانون شکار و صید بوده که تعیین محدودیتها و ممنوعیت های زمانی و مکانی شکار و صید پارک ملی و مناطق حفاظت شده اختصاصاً با شورای عالی حفاظت محیط زیست قرار دارد. لذا با توجه به حساسیت مدیریت زیستگاه حیات وحش، قرار گرفتن آن در محدوده منطقه آزاد تجاری با مدیریت افراد غیر متجانس با محیط زیست، تخریب بیشتر زیستگاههای حساس کشور را به همراه خواهد داشت با توجه به مراتب و با استناد به بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 حکم بر ابطال مصوبات مورد اعتراض صادر و اعلام می شود.
محمدکاظم بهرامی – رییس هیات عمومی دیوان عدالت اداری
