بسم الله الرحمن الرحیم
شماره دادنامه: 1048
تاریخ رای: دوشنبه 31 شهریور 1393
کلاسه پرونده: 91/1041
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: آقای امیر صادقی
موضوع: ابطال فراز آخر بند2 دستورالعمل شماره 34/89/100/24/35- 18/3/1389 فرمانده نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران در خصوص نحوه ادامه سکونت جانبازان بند الف ماده 108 قانون ارتش جمهوری اسلامی ایران در منازل سازمانی
گردش کار: شاکی به موجب دادخواستی ابطال دستورالعمل شماره 34/89/100/24/35- 1389/3/18 مدیریت امور حقوقی [نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران] در خصوص نحوه ادامه سکونت جانبازان بند الف ماده 108 قانون ارتش جمهوری اسلامی ایران در منازل سازمانی را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:
« بدین وسیله درخواست بررسی و نقض و ابطال دستور عمل نحوه ادامه سکونت جانبازان بند الف در منازل سازمانی به شماره 34/89/100/24/35-1389/3/18 را از هیات عمومی دیوان عدالت اداری بنا به مستندات ذیل خواستارم: 1- ماده واحده قانون ادامه استفاده خانواده افرادی که ساکن خانه های سازمانی بوده و شهید، اسیر و مفقودالاثر شده اند مصوب 1368/2/27 اشعار می دارد « استفاده کنندگان خانه های سازمانی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران و نیروهای انتظامی وزارتخانه ها و موسسات دولتی و یا وابسته به دولت که شهید، اسیر و یا مفقودالاثر شده و یا می شوند و همچنین افرادی که جانباز انقلاب اسلامی و یا جنگ تحمیلی بوده و از خانه های مذکور استفاده می کرده اند و شاغل بوده و یا به هر نحوی از خدمت دستگاه اجرایی متبوع خود خارج و یا مشمول مقررات از کارافتادگی شده و یا می شوند تا زمانی که کمیسیون مقرر در آیین نامه اجرایی این قانون مناسب تشخیص دهد خانواده آنها مجاز به ادامه سکونت در خانه های مذکور باشند. 2- جانبازان مشمول بند الف ماده 108 قانون ارتش جمهوری اسلامی ایران به استناد بند (د) ماده 4 آیین نامه اجرایی قانون مذکور مصوب 1371/1/30 و اصلاحی مصوب 1370/5/1 که حداقل 5 سال بیشتر از سایر کارکنان از خانه های سازمانی استفاده نمایند. 3- مستفاد از عبارت « به هر نحوی از خدمت دستگاه اجرایی متبوع خود خارج …» مندرج در قانون یاد شده، مهلتهای موضوع ماده 4 آیین نامه اجرایی قانون مذکور، صرفاً به زمان اشتغال فرد جانباز اختصاص نداشته است و در صورت استحقاق به زمان بازنشستگی نیز تسری می یابد، بنابراین موضوع طرح شده در بند 2 نامه شماره 34/89/100/24/35- 1389/3/18 نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران مبنی بر اختصاص مهلت مذکور به زمان اشتغال مستلزم بازنگری قانون مذکور، به دلیل مغایرت آشکار با تبصره ماده 4 آیین نامه اجرایی است. لذا تقاضای ابطال دستورالعمل بخشنامه را از مقامات مسول خواستارم.»
در پاسخ به اخطار رفع نقصی که توسط اداره کل هیات عمومی دیوان عدالت اداری و در اجرای ماده 38 قانون دیوان عدالت اداری مصوب سال 1385، برای شاکی ارسال شده بود، وی به موجب لایحه ای که به شماره 2593- 1391/12/26 ثبت دفتر اندیکاتور هیات عمومی شده، اعلام کرده است که:
« دستورالعمل نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران در مغایرت آشکار با نص ماده واحده قانون ادامه استفاده خانواده افرادی که ساکن خانه های سازمانی بوده و شهید، جانباز و مفقودالاثر شده اند مصوب 1368/2/27 به صورت کلی بوده است و مفاد تبصره ماده 4 آیین نامه اجرایی قانون مذکور را تغییر و برداشت غلط و تنگ نظرانه و مخالف اهداف و منظور قانونگذار کرده است. مجدداً تشکر و قدردانی خود و خانواده مظلوم و زجر کشیده ام را ابراز می نمایم. »
متن دستورالعمل مورد اعتراض به قرار زیر است:
« از: نزاجا (مدیریت امور حقوقی) به: گیرندگان یکم موضوع: نحوه ادامه سکونت جانبازان بند الف در منازل سازمانی سلام علیکم: نظر به این که یگانهای تابعه نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران بعضاً با ارسال مکاتبات متناوب، با اشاره به ابهام و یا مجمل بودن مقررات ناظر به نحوه استفاده و ادامه سکونت جانبازان بند الف ماده 108 قانون ارتش جمهوری اسلامی ایران در منازل سازمانی خواهان ابلاغ تغییر نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران در این خصوص گردیده اند لذا به منظور یکنواخت سازی اقدامات جاری و پیشگیری از اتخاذ رویه های متفاوت، مقررات حاکم بر موضوع مورد بحث که هماهنگ با نظریه معاونت حقوقی و امور مجلس وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح است به شرح ذیل ابلاغ می شود: 1- جانبازان موضوع بند الف ماده 108 قانون ارتش جمهوری اسلامی ایران افرادی هستند که بنا بر اعلام نظر کمیسیون عالی پزشکی میزان از کارافتادگی آنها به اندازه ای نمی باشد که قادر به ادامه خدمت نباشند و تا رسیدن به مرز بازنشستگی در صورت عدم تشدید ضایعات وارده به خدمت ادامه می دهند، بنابراین پس از تعیین وضعیت و تطبیق با بند الف ماده 108 و در ادامه خدمت و مستنداً به بند (د) الحاقی به جزء 3 ماده 4 آیین نامه اجرایی ماده واحده قانون ادامه استفاده خانواده افرادی که ساکن خانه های سازمانی بوده و شهید، جانباز و مفقودالاثر شده اند مصوب 1368/2/27 مجلس شورای اسلامی، حداقل 10 سال مجاز به استفاده از خانه های سازمانی بوده و این مدت بنا به حکم تبصره ذیل بند (د) مذکور از طریق کمیسیون ماده (1) آیین نامه موصوف قابل تمدید می باشد اما با رسیدن به مرز بازنشستگی عادی همانند سایر کارکنان بازنشسته با آنان رفتار می شود و پس از مهلت مقرر موظف به تخلیه خانه سازمانی می باشند. 2- مطابق ماده 21 آیین نامه اجرایی قانون نحوه استفاده از خانه های سازمانی ارتش جمهوری اسلامی ایران مصوب 1365/4/8 کلیه کارکنان استفاده کننده بایستی پس از 5 سال خانه های سازمانی را تخلیه نمایند مگر این که متقاضی جدیدی نباشد بنابراین جمع و تطبیق مقررات مندرج در بند (د) ماده 4 آیین نامه اجرایی ماده واحده مزبور مقید این معناست که کلیه کارکنان مجاز می باشند حداقل به مدت 5 سال در منازل سازمانی سکونت داشته باشند لیکن جانبازان بند الف ماده 108 قانون ارتش جمهوری اسلامی ایران در زمان اشتغال 5 سال بیشتر از سایر کارکنان مجاز به ادامه سکونت بوده و به محض رسیدن به مرز بازنشستگی عادی همانند سایر کارکنان با آنان رفتار می شود. ضمناً تصمیم کمیسیون موضوع بند ب ذیل ماده (1) آیین نامه اجرایی ماده واحده موصوف در رابطه با تمدید سکونت جانبازان مربوط به دوره اشتغال به خدمت آنها بوده و تسری به زمان بازنشستگی ندارد. 3- ملاحظات مندرج در بندهای فوق، صرفاً ناظر به جانبازان بند الف ماده 108 قانون ارتش جمهوری اسلامی ایران بوده و خانوادهای معظم شهدا، مفقودالاثرها، آزادگان و جانبازان موضوع بندهای (ب) و (ج) ماده 108 قانون ارتش جمهوری اسلامی ایران تا زمان تهیه یا واگذاری واحد مسکونی شخصی، مجاز به ادامه سکونت خواهند بود. 4- با ابلاغ این بخشنامه، مفاد کلیه بخشنامه های سابق که در این رابطه صادر گردیده است ممنوع و ملغی الاثر اعلام می گردد. ضمناً با توجه به ضرورت اطلاع رسانی دقیق موضوع دستور فرمایید مراتب را به نحو مقتضی جهت آگاهی به کلیه کارکنان ذی نفع ساکن و یا متقاضی دریافت منزل سازمانی ابلاغ نمایند.»
در پاسخ به شکایت مذکور، مدیرامور حقوقی نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران به موجب لایحه شماره 66-130/8732- 1392/4/29 توضیح داده است که:
« الف- مطابق مقررات بند (د) ماده 4 آیین نامه اجرایی ماده واحده قانون ادامه استفاده خانواده افرادی که ساکن خانه های سازمانی بوده و شهید، جانباز، اسیر و مفقودالاثر شده اند ( مصوب 1371/1/30 هیات وزیران) جانبازان موضوع بند الف ماده 108 قانون ارتش جمهوری اسلامی ایران، حداقل 5 سال مجاز به استفاده از منازل هستند. از طرفی برابر مفاد ماده 21 آیین نامه اجرایی قانون نحوه استفاده از خانه های سازمانی ارتش جمهوری اسلامی ایران مصوب 1365/4/8 کلیه کارکنان ارتش جمهوری اسلامی ایران قطع نظر از وضعیتهای خاص آنها از قبیل جانبازی، حداقل به مدت 5 سال مجاز به استفاده از خانه سازمانی هستند. جمع و تطبیق عبارات و الفاظ در بند (د) ماده 4 و ماده 21 مذکور دارای نتیجه منطقی به شرح آتی است: کلیه کارکنان مجاز می باشند حداقل به مدت 5 سال در منازل سازمانی سکونت داشته باشند لیکن کارکنان جانباز بند الف ماده 108 قانون ارتش جمهوری اسلامی ایران، 5 سال بیشتر از سایر کارکنان، مجاز به استفاده از منزل سازمانی می باشد ( جمعاً مجاز به 10 سال استفاده از منازل سازمانی به شرط اشتغال به خدمت می باشند) شایان ذکر است که واحد تخلیه دادسرای عمومی و انقلاب تهران قایل به این تفسیر است، معاونت حقوقی و امور مجلس وزارت دفاع در تکمیل بحث، عنوان کرده است استفاده از تسهیلات مقرر در این قانون ( 5 سال) مشروط به استمرار خدمت است و با رسیدن به مرز بازنشستگی عادی همانند سایر کارکنان با آنها رفتار می شود. مفاد مندرج در متن فوق ابتکار و اجتهاد نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران نبوده است بلکه مصوبات قانونی است که مدارج اداری و تشریفات قانونی را سپری کرده و مدیریت امور حقوقی با اخذ استعلام طی شماره نامه 120/100/1340ج6- 1388/8/6 از معاونت حقوقی و امور مجلس وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح- اداره کل امور مجلس و نظارت ( مد نظارت و استعلامات) خواستار توضیح و استرشاد در این خصوص را شده است که معاونت موصوف طی نامه ای به شماره 158-04/108-24105- 1388/8/25 مستدلاً و مستنداً اعلام کرده است: (جانبازان موضوع بند الف: مواد 108 قانون ارتش جمهوری اسلامی ایران و 121 قانون م… سپاه، افرادی هستند که بنا بر اعلام نظر کمیسیون عالی پزشکی میزان از کارافتادگی آنها به اندازه ای نیست که قادر به ادامه خدمت نباشند و تا رسیدن به مرز بازنشستگی عادی ( در صورت عدم تشدید ضایعات وارده) به خدمت ادامه می دهند. بنابراین، پس از تعیین وضعیت و تطبیق با بند (الف) مذکور و در ادامه خدمت، مستنداً به بند (د) الحاقی به جزء 3 ماده 4 آیین نامه اجرایی قانون ادامه استفاده خانواده افرادی که ساکن خانه های سازمانی بوده و شهید، جانباز، اسیر و مفقودالاثر شده اند سال 1368 ( موضوع تصویب نامه شماره 1893رت48ه- 1371/12/15 هیات وزیران با اصلاحات بعدی) حداقل 10 سال (مستند به طرح حکمت) مجاز به استفاده از خانه های سازمانی بوده و این مدت بنا بر حکم تبصره ذیل بند (د) مذکور قابل تمدید هم می باشد. اما با رسیدن به مرز بازنشستگی عادی همانند سایر کارکنان بازنشسته با آنان رفتار می شود و پس از مهلت مقرر، موظف به تخلیه خانه سازمانی هستند. لازم به ذکر است که شاکی که اخیراً یعنی در شرف ورود به سن کهنسالی اقدام به تحصیل در رشته حقوق کرده و پنداشته است که با گذراندن چندین واحد حقوقی به صورت تیوری گویی به علوم آن فایق آمده و در صدد ایراد گرفتن از قانون برآمده است در دادخواست تقدیمی خود بخشی از ماده واحده قانونی قانون ادامه استفاده خانواده افرادی که ساکن خانه های سازمانی بوده و شهید، جانباز، اسیر و مفقودالاثر شده اند مصوب 1368/2/27 را ملاحظه و توجه کرده و از بخش دیگر آن ماده قانونی که در ذیل آمده، غافل مانده است. چرا که در ادامه قانون پیش گفته آمده است آیین نامه اجرایی این قانون در مورد شرایط نحوه استفاده و میزان حق و زمان استفاده و ترکیب کمیسیون و سایر مقررات مربوط ظرف مدت 3 ماه توسط وزارت مسکن و شهرسازی، بنیاد شهید، وزارت دفاع و وزارت سپاه تهیه و به تصویب هیات دولت خواهد رسید. سایر قوانینی که مغایر با این قانون باشند در خصوص افراد مسول این قانون مجری نخواهد بود که آیین نامه اجرایی همان موضوعی است که بدان از سوی نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران و از طریق وزارت دفاع استرشاد شده است و هم اکنون مرجع قانونی دادسرای تخلیه منازل سازمانی بدان عمل می نماید و مدعی در دادخواست تقدیمی خواستار ابطال آن است به تعبیری دیگر مدعی، خواهان ابطال متون و نصوص قانون شامل بند (د) ماده 4 آیین نامه اجرایی ماده واحده قانون ادامه استفاده خانواده افرادی که ساکن خانه های سازمانی بوده و شهید، جانباز، اسیر و مفقودالاثر شده اند مصوب 1371/1/30 هیات وزیران و همچنین ذیل ماده واحده قانون ادامه استفاده خانواده افرادی که ساکن خانه های سازمانی بوده و شهید، جانباز و مفقودالاثر شده اند مصوب 1368/2/27 و همچنین مشارالیه خواستار بی توجهی غایت و هدف به تصنیف قانونگذار در رده بندی جانبازان در نیروهای مسلح، خصوصاً ماده 108 قانون ارتش جمهوری اسلامی ایران و ماده 121 قانون م… سپاه پاسداران انقلاب اسلامی جمهوری اسلامی ایران به سه رده اولی تحت عنوان الف: پرسنلی که خسارت وارده بر عضو یا اعضای آنان و یا میزان کارایی از دست رفته ایشان جزیی بوده و امکان ادامه خدمت بدون مشقت برای آنان وجود داشته باشد به خدمت ادامه خواهند داد. ب: پرسنلی که خسارت وارده بر عضو یا اعضای آنان و یا میزان کارایی از دست رفته ایشان در حدی باشد که ادامه خدمت برای آنان توام با مشقت باشد لکن شخصاً مایل به ادامه خدمت باشند به خدمت ادامه می دهند و در صورت عدم تمایل بازنشسته می گردند. ج: پرسنلی که خسارت وارده بر عضو یا اعضای آنان و یا میزان کارایی از دست رفته ایشان در حدی باشد که امکان ادامه خدمت را از آنان سلب نماید و پرسنلی که بیش از یک سال بستری باشند بازنشسته می گردند. وانگهی بیشتر کارکنان نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی در طول خدمت به دلیل نوع فعالیت به ناچار، دچار مصدومیت جانبازی از نوع بند الف ماده 108 قانون ارتش جمهوری اسلامی ایران می شوند و هم اکنون بخش اعظم کارکنان ارتش جمهوری اسلامی ایران دچار همین نوع مصدومیت هستند و اگر بنا بر عدم اجرای مقررات قانون ذکر شده و اجابت خواسته غیر قانونی و غیر منطقی مدعی آقای امیر صادقی شود دیگر هیچ یک از کارکنان موضوع الف ماده 108 قانون ارتش جمهوری اسلامی ایران ساکن در منازل سازمانی ارتش جمهوری اسلامی ایران در سرتاسر میهن اسلامی منازل ذکر شده را ترک نخواهند کرد و سرانجام به دلیل کثرت متقاضیان سکونت، لزوم جابجایی عده و افراد، الزامات ویژه فعالیتهای نظامی خارج از بحث وضعیت تخلیه و جابجایی نفرات به بن بست کامل و مطلق خواهد انجامید. النهایه توان رزمی تضعیف و این نیروی مسلح قادر به انجام وظایف و تکالیف ابلاغی نخواهد بود که معنا و مفهوم آن ورود ضربه ای سنگین به یکی از رکنهای مولد امنیت در نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران خواهد بود. ب: شایان ذکر است کلیه خانواده های معزز شهدا و جانبازان بند الف به شرحی که توضیح داده شد، ب و ج ماده 108 قانون ارتش جمهوری اسلامی ایران و مفقودالاثران ارتش مطابق نصوص قانونی هم اکنون با کمال عزت و احترام در خانه های سازمانی تحت اختیار نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران ساکن بوده و از تمامی امتیازات لازم برخوردار می باشند و قانون فوق در مورد آنان به درستی اعمال می شود و نیازی به ترحم و ادعای افرادی همچون شاکی فوق الذکر را نداشته و مصداق این مدعا وجود نهادهای ناظر و کنترل کننده بی طرف و همچنین عدم ورود هیچ شکایتی در این خصوص علیه نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران در هیچ کدام از شعب دیوان است. از طرفی دیگر منازل سازمانی تحت اختیار نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران در تملک وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح است و هر اقدامی در این خصوص با اخذ استعلام و کسب تکلیف از آن وزارت صورت می گیرد. لذا به نظر می رسد که دعوای مطروحه علیه نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران به لحاظ شکلی و به دلیل ذکر شده فاقد مبنای قانونی است به عبارت دیگر نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران در دعوای مطروحه به استناد بند 4 ماده 84 سمت قانونی نداشته چرا که مالک اصلی منازل سازمانی وزارت دفاع بوده و دستورالعمل مورد ایراد شاکی از طریق آن وزارت به تصویب هیات دولت رسیده و عیناً به نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران ابلاغ شده است. 4- با لحاظ مراتب معنونه بالا ادعای شاکی، دایر بر ابطال دستورالعمل صادر شده از نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران در خصوص نحوه ادامه سکونت جانبازان بند الف ماده 108 قانون ارتش جمهوری اسلامی ایران در منازل سازمانی، فاقد توجیه قانونی بوده و از آن مقام رد خواسته شاکی مورد استدعاست. »
هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ یاد شده با حضور روسا، مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد. پس از بحث و بررسی، با اکثریت آراء به شرح آینده به صدور رای مبادرت می کند.
رای هیات عمومی
مطابق ماده واحده قانون ادامه استفاده خانواده افرادی که ساکن خانه های سازمانی بوده و شهید، جانباز، اسیر و مفقودالاثر شده اند مصوب سال 1368 مقرر شده است، به افرادی که جانباز انقلاب اسلامی و یا جنگ تحمیلی بوده و از خانه های سازمانی نیروهای مسلح و نیروهای انتظامی و وزارتخانه ها و موسسات دولتی و یا وابسته به دولت استفاده می کرده اند و شاغل بوده و یا به هر نحوی از خدمت دستگاه اجرایی متبوع خود خارج و یا مشمول مقررات از کار افتادگی شده و یا می شوند تا زمانی که کمیسیون مقرر در آیین نامه اجرایی قانون مناسب تشخیص دهد خانواده آنها مجاز به ادامه سکونت درخانه های مذکور می باشند. در ماده 4 آیین نامه اجرایی قانون موصوف مصوب سال 1371 نیز مدت استفاده مجاز از خانه های سازمانی تعیین شده است و به موجب تبصره ذیل بند 3 ماده 4 آیین نامه مقرر شده است، مدت استفاده مجاز خانواده های موضوع این بند از طریق کمیسیون ماده یک آیین نامه قابل تمدید می باشد. نظر به این که حکم قانونی صدرالذکر ناظر بر جانبازان شاغل و غیر شاغل می باشد، بنابراین فراز آخر بند 2 بخشنامه شماره 34/89/100/24/35- 1389/3/18 فرمانده نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران که تصمیم کمیسیون موضوع بند ب ذیل ماده یک آیین نامه اجرایی ماده واحده قانون در رابطه با تمدید سکونت جانبازان را به دوره اشتغال به خدمت مقید کرده و در آن اعلام شده است، تمدید سکونت به زمان بازنشستگی تسری ندارد، اولاً: مغایر حکم قانونی ماده واحده صدرالذکر است و ثانیاً: تشخیص تمدید سکونت جانبازان در منازل سازمانی، مطابق تبصره ماده 4 آیین نامـه اجرایی مـاده واحده قانون صدرالذکر بر عهده کمیسیون بند ب مـاده یک آیین نامه اجرایی است و از حدود اختیارات فرمانده نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران خارج است و با توجه به مراتب مستند به بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392، حکم بر ابطال این قسمت از بخشنامه صادر و اعلام می شود.
رییس هیات عمومی دیوان عدالت اداری- محمدجعفر منتظری
