بسم الله الرحمن الرحیم
شماره دادنامه: 938
تاریخ رای: دوشنبه 20 مرداد 1393
کلاسه پرونده: 90/349
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: خانم پوران ابراهیمی
موضوع: ابطال شیوه نامه نحوه تشکیل و فعالیت اتحادیه بافندگان فرش دستباف ( موضوع ماده 77 قانون نظام صنفی) مصوب 5/11/1385 وزیر بازرگانی [ صنعت، معدن و تجارت]
گردش کار: خانم پوران ابراهیمی به موجب دادخواستی ابطال شیوه نامه نحوه تشکیل و فعالیت اتحادیه بافندگان فرش دستباف ( موضوع ماده 77 قانون نظام صنفی) مصوب 1385/11/5 وزیر بازرگانی [ صنعت، معدن و تجارت] را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:
« سلام علیکم، با احترام، طبق قانون نظام صنفی تبصره 4 ماده 28 و 21 آیین نامه ( شیوه نامه) واحدهای صنفی می باید توسط دبیرخانه هیات عالی نظارت تهیه و به تصویب وزیر بازرگانی برسد در حالی که شیوه نامه مورخ 1385/11/5 توسط مرکز فرش ایران که سمتی در این قانون ندارد تهیه و تصویب شد از این گذشته، شیوه نامه مورد ابطال و در مواد مختلف با قانون نظام صنفی مغایرتهایی دارد که موجب تضییع حقوق واحدهای صنفی فرش دستباف می شود از جمله این مواد ماده 13، 11، 10، 8، 4 و 3 تعرفه می شوند. نظر به این که نظام صنفی مصوب 1382/12/24 تشخیص تشکیل اتحادیه های صنفی و شیوه اداره این اتحادیه های واحدها را به عهده کمیسیون عالی نظارت به طبع آن کمیسیون نظارت استانها قرار داده است و آیین نامه و بخشنامه های مربوط می باید توسط کمیسیون عالی نظارت تهیه و تدوین و به تصویب وزیر بازرگانی برسد لذا خواهان رسیدگی و ابطال شیوه نامه مورخ 1385/11/5 مربوط به اتحادیه فرش دستباف ایران هستم. »
شیوه نامه مورد اعتراض به قرار زیر است:
« شیوه نامه نحوه تشکیل و فعالیت اتحادیه بافندگان فرش دستباف موضوع ماده 77 قانون نظام صنفی مقدمه: به منظور ایجاد و توسعه تشکلها، سازماندهی و کمک به توانمند سازی بافندگان، تولیدکنندگان و خدمات جانبی فرش دستباف کشور، بستر سازی در جهت انجام حمایتهای قانونی، بهره مندی و برقراری ارتباط در زمینه های مختلف بین آنان و اصناف کشور، در راستای اجرای ماده 77 قانون نظام صنفی، اتحادیه صنفی تولیدکنندگان و بافندگان فرش دستباف با هدایت سازمان بازرگانی استانها و مشارکت کلیه دست اندرکاران مرتبط با فرش دستباف ( بافندگان، تولیدکنندگان، شرکتهای تعاونی، مجتمعهای قالی بافی و …) بر اساس مفاد این شیوه نامه تشکیل می شود. ماده1- اتحادیه تولیدکنندگان و بافندگان فرش دستباف شخصیتی حقوقی و غیر انتفاعی است که در اجرای ماده 77 قانون نظام صنفی و به منظور حمایت از تولیدکنندگان و بافندگان فرش دستباف طبق مفاد این شیوه نامه تشکیل می شود. تبصره: اتحادیه تولید کنندگان و بافندگان فرش دستباف موضوع ماده 77 قانون نظام صنفی در این شیوه نامه به اختصار « اتحادیه» خوانده می شود. ماده 2- کلیه افراد حقیقی یا حقوقی که به صورت مجتمع تولیدی، کارگاهی یا خانگی به تولید و بافت فرش دستباف مشغول هستند به عضویت این اتحادیه در می آیند. ماده 3- اتحادیه در سطح شهرستانها و در صورت نیاز در سطح استان بدون رعایت ماده 21 قانون نظام صنفی تشکیل می شود. تشخیص ضرورت تشکیل اتحادیه های استانی به عهده کمیسیونهای نظارت مراکز استانها است. تبصره: تعیین حد نصاب لازم برای تشکیل اتحادیه به عهده کمیسیون نظارت است. ماده 4- برای واحدهای خدماتی دارای جا و مکان ثابت که اتحادیه صنفی مربوط به فعالیتهای آنها شامل قالیشویی، رفوگری، چله کشی، چله دوانی، پرداخت و تکمیل فرش، طراحی و نقشه کشی، وجود نداشته باشد توسط اتحادیه پروانه کسب صادر می شود. تبصره: برای اشخاصی که به حرفه بافندگی، رفوگری، چله دوانی، چله کشی، طراحی و نقشه کشی که به صورت انفرادی ( خانگی و یا سیار) فعالیت می نمایند کارت شناسایی متناسب با نوع فعالیت آنها صادر می شود و از مزایای برابر با اعضای اتحادیه ( حق رای، عضویت هیات مدیره، بیمه، تسهیلات و …) بهره مند خواهند شد. این قبیل افراد در صورتی که دارای جا و مکان ثابت باشند موظف به دریافت پروانه کسب خواهند بود و اتحادیه نیز مکلف است در اسرع وقت نسبت به صدور پروانه کسب جهت آنان اقدام نماید. ماده 5- برای دارندگان گواهی فعالیت مرتبط با فرش قبل از ابلاغ این شیوه نامه از سایر دستگاهها ( کمیته امداد امام خمینی (ره)، بهزیستی، جهاد کشاورزی، تعاون، صنایع دستی و …) متناسب با نوع فعالیت آنها با رعایت ماده 4 و تبصره ذیل ماده 4 گواهی جدید ( کارت شناسایی یا پروانه کسب) صادر می شود و می توانند به عضویت اتحادیه درآیند. از تاریخ ابلاغ این شیوه نامه صدور گواهی مرتبط با فرش تحت هر عنوان از سایر دستگاههای فوق الاشاره پذیرفتنی نبوده است و نمی توانند به عضویت اتحادیه درآیند. تبصره: بدیهی است کارت صادر شده از دستگاههای فوق الذکر که قبل از تاریخ 1383/12/29 صادر شده قابل پذیرش است ضمناً کارت صادر شده توسط سازمانهای بازرگانی کماکان قابل اعتبار است. ماده 6: شرایط و مدارک لازم جهت دریافت پروانه کسب: 1- تابعیت جمهوری اسلامی ایران تبصره: در مورد اتباع بیگانه داشتن پروانه کار معتبر از وزارت کار و امور اجتماعی و پروانه اقامت معتبر از وزارت کشور ضروری است. 2- ارایه سند مالکیت یا اجاره نامه رسمی و یا عادی و یا مبایعه نامه و یا ارایه قراردادهای منعقده فی مابین متقاضی پروانه کسب با ادارات و سازمانهای دولتی، نهادها، شهرداریها، شرکتهای تعاونی مسکن و شرکتهای خاص صنعتی، شرکتهای تحت پوشش سازمانهای دولتی و نهادها. تبصره: دریافت تعهد محضری از دارندگان اجاره نامه عادی مبنی بر پذیرش مسوولیت حقوقی ناشی از آن. 3- گواهی پایان خدمت نظام وظیفه یا معافیت دایم و یا ارایه گواهی معتبر مبنی بر داشتن معافیت تحصیلی یا پزشکی و همچنین دارندگان دفترچه آماده به خدمت بدون مهر غیبت و در مدت اعتبار آن وفق ( بند 6) ماده 10 قانون نظام وظیفه و بندهای (ج)، (د)، (ی)، ماده 50 آیین نامه اجرایی قانون مزبور. تبصره: حداقل سن دریافت پروانه کسب برای خانمها 18 سال تمام است و نیازی به ارایه مدارک موضوع بندهای 4 و 6، ماده 6 نمی باشد. 4- ارایه گواهی عدم سوء پیشینه. 5- سواد خواندن و نوشتن ( به استثنای متقاضیانی که سن آنها از 50 سال به بالا می باشد). 6- گواهی عدم اعتیاد به مواد مخدر از وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی. 7- عکس جدید زمینه سفید 2 قطعه. 8- فتوکپی شناسنامه عکس دار 2 برگ و در مورد اتباع بیگانه فتوکپی تمامی صفحات گذرنامه معتبر، پروانه کار معتبر از وزارت کار و امور اجتماعی و پروانه اقامت معتبر از وزارت کشور جمهوری اسلامی ایران تبصره: صدور پروانه کسب برای افراد حقیقی و یا حقوقی برای ارایه وکالت نامه ممنوع است. ماده 7: شرایط و مدارک لازم برای دریافت کارت شناسایی: 1- تابعیت جمهوری اسلامی ایران 2- گواهی پایان خدمت یا معافیت از خدمت نظام وظیفه 3- حداقل سن 15 سال 4- عکس جدید 3 قطعه 5- فتوکپی شناسنامه عکس دار 6- گواهی اشتغال به بافندگی و حرف وابسته به فرش دستباف، از شرکتهای تعاونی فرش دستباف، شورای محل یا سایر دستگاههای مرتبط با فرش دستباف و تایید کمیسیون فنی اتحادیه ماده 8- به منظور تسریع در تشکیل اتحادیه های استانی و شهرستانی بافندگان فرش دستباف به سازمانهای بازرگانی استانها موظفند با همکاری مجامع امور صنفی و سایر دستگاههای مرتبط نسبت به شناسایی، اطلاع رسانی و توجیه کارفرمایان و بافندگان و سایر حرف موضوع ماده 4 ( کارگاهی و خانگی) اقدام و در صورت رسیدن به حد نصاب ( طبق نظر کمیسیون نظارت) ترتیبی اتخاذ نمایند تا حداکثر پس از 3 ماه از زمان ابلاغ این شیوه نامه اتحادیه تشکیل و فعالیت خود را آغاز نماید. تبصره: فراهم کردن زمینه عضویت سایر واجدین شرایط در اتحادیه های تشکیل شده به عهده اتحادیه جدید التاسیس خواهد بود که با حمایت و پشتیبانی مجامع امور صنفی و سازمانهای بازرگانی صورت خواهد پذیرفت. ماده 9- مراحل اجرایی تشکیل اتحادیه به شرح ذیل است: الف: تشکیل هیات موسس اتحادیه با حضور نماینده مجمع امور صنفی، مسوول فرش استان به عنوان نماینده سازمان بازرگانی و در شهرستانها نماینده اداره بازرگانی شهرستان، دو نفر از واجدین شرایط عضویت در اتحادیه معرفی شده از سوی شرکتهای تعاونی فرش دستباف و دو نفر از طرف کارگاههای متمرکز و کارگاههای غیر متمرکز با مدیریت متمرکز و یک نفر از بافندگان فرش به انتخاب رییس سازمان بازرگانی استان و در شهرستانها به انتخاب رییس اداره بازرگانی شهرستان. ب: فراخوان عمومی برای ثبت نام و شناسایی واجدین شرایط عضویت در اتحادیه توسط هیات موسس با همکاری سازمان بازرگانی استان و مجامع امور صنفی. ج: پس از تکمیل فرمهای درخواست عضویت توسط کمیسیون نظارت با دعوت هیات موسس مجمع عمومی اتحادیه تشکیل می شود و در همان جلسه اعضای هیات مدیره اتحادیه مطابق فرآیند انتخاباتی برگزیده خواهند شد. ماده 10- ترکیب اعضای هیات مدیره اتحادیه: 1- دو نفر از اعضای شرکتهای تعاونی فرش دستباف به عنوان عضو اصلی 2- یک نفر از نمایندگان کارگاههای متمرکز و کارگاههای غیر متمرکز با مدیریت متمرکز ( که جزء اعضای شرکتهای تعاونی فرش نباشند) به عنوان عضو اصلی 3- دو نفر از بافندگان خانگی و حرف مرتبط با فرش دستباف ( که جزء اعضای شرکتهای تعاونی فرش دستباف نباشند) به عنوان عضو اصلی 4- یک نفر از نمایندگان کارگاههای متمرکز یا کارگاههای غیر متمرکز با مدیریت متمرکز و یک نفر از بافندگان خانگی و حرف مرتبط با فرش دستباف به عنوان عضو علی البدل ( که جزء اعضای شرکتهای تعاونی فرش دستباف نباشند) 5- تعیین سمت اعضای هیات مدیره انتخابی بر اساس ماده 23 قانون نظام صنفی و تبصره ذیل آن خواهد بود. تبصره1: شرکت کنندگان در انتخابات اعضای هیات مدیره اتحادیه را با ترکیب فوق الذکر تعیین خواهند نمود. تبصره2: در صورت عدم وجود تعداد اعضای اصلی و علی البدل در هر یک از بندهای 4، 3، 2 و 1 ماده مذکور تعیین اعضای جایگزین توسط کمیسیون نظارت استان یا شهرستان انجام خواهد گرفت. ماده 11- اتحادیه بابت صدور کارت شناسایی مجاز به دریافت حداکثر مبلغ بیست هزار ریال خواهد بود. جهت صدور پروانه کسب مبلغ مزبور با پیشنهاد اتحادیه و تصویب کمیسیون نظارت تعیین می شود. همچنین می توان حق عضویت سالیانه دارندگان کارت شناسایی حداکثر به مبلغ یکصد هزار ریال و دارندگان پروانه کسب توسط کمیسیون نظارت تعیین شود. ماده 12- سازمانها و ادارات بازرگانی استانها و شهرستانها و مجمع امور صنفی مرتبط در مورد تامین جا و مکان مناسب، تجهیزات و پرداخت حقوق و دستمزد نیروی انسانی اتحادیه های صنفی بافندگان مساعدت لازم را به عمل خواهند آورد. تبصره: خدمات اعضای هیات مدیره اتحادیه، افتخاری خواهد بود. بدیهی است کمیسیونهای نظارت استان یا شهرستان می توانند در پایان هر سال با توجه به وضعیت مالی اتحادیه و عملکرد اعضای هیات مدیره نسبت به تخصیص وجوهی از درآمدهای اتحادیه به عنوان پاداش به آنان اقدام نمایند. ماده 13- اتحادیه از پرداخت حق عضویت به مجمع امور صنفی معاف است. تبصره: در صورت کمبود منابع مالی برای انجام وظایف اتحادیه، مجمع امور صنفی موظف به حمایت و پشتیبانی از اتحادیه است. ماده 14- مرکز ملی فرش ایران و سازمان بازرگانی استان می تواند حمایتهای دولت از قبیل تسهیلات و معافیتهای بیمه ای، پرداخت تسهیلات و … را از طریق اتحادیه در اختیار اعضا قرار دهند. ماده 15- شرکتهای تعاونی فرش به عنوان یک شخصیت حقوقی از دریافت پروانه کسب صنفی مستثنی می باشند. ماده 16- مرکز ملی فرش ایران به عنوان متولی امور فرش دستباف کشور و به تبع آن سازمانهای بازرگانی استان موظفند نظارت و هدایت لازم برای تشکیل و فعالیت اتحادیه را معمول و گزارش حمایتها و اقدامات انجام شده در راستای ارتقای اثر بخشی این اتحادیه ها را سالانه به وزیر بازرگانی و معاونت توسعه بازرگانی داخلی ارایه نمایند. ماده 17- این شیوه نامه در 17 ماده و 12 تبصره در اجرای ماده 77 قانون نظام صنفی توسط مرکز ملی فرش ایران و مرکز امور اصناف و بازرگانان تهیه و در تاریخ 1385/11/5 به تصویب وزیر بازرگانی رسید و جایگزین شیوه نامه مصوب مورخ 1384/1/31 گردید.»
در پاسخ به شکایت شاکی، مدیرکل دفتر حقوقی وزارت صنعت، معدن و تجارت به موجب لایحه شماره 568842/32- 1390/6/7 توضیح داده است که:
« سلام علیکم: احتراماً، بازگشت به نامه شماره 900314- 1390/4/25 مبنی بر ارسال نسخه دوم دادخواست خواهان خانم پوران ابراهیمی با موضوع پرونده کلاسه 9009980900030971 به انضمام پنج برگ مستندات به استحضار می رساند: موضوع از مراجع ذی ربط ( مرکز ملی فرش ایران و مرکز اصناف و بازرگانان ایران و دبیرخانه هیات عالی نظارت) استعلام که پاسخ این مراجع طی نامه های شماره 557139/14- 1390/5/12 و 562384/42- 1390/5/23 به این دفتر واصل شده است. ضمن ارسال تصویر نامه های فوق الذکر به استحضار می رساند از آن جا که برابر ماده (77) قانون نظام صنفی به کمیسیونهای نظارت مراکز استانها اجازه داده شده است. در هر استان نسبت به تشکیل اتحادیه استانی بدون رعایت مفاد ماده (21) قانون نظام صنفی اقدام نماید،
لذا با توجه به ماده (21) و احتراز از ناهماهنگی و عدم اتحاد روش و رویه و به تبع آن بروز مشکلات عدیده احتمالی، وزیر بازرگانی به عنوان رییس هیات عالی نظارت به استناد بند (و) ماده (55) قانون نظام صنفی نسبت به دستور تهیه، تصویب و امضای (دستورالعمل) شیوه نامه نحوه تشکیل و فعالیت اتحادیه بافندگان فرش دستباف اقدام کرده است. لذا با توجه به موارد مارالذکر و عدم تباین شیوه نامه با قوانین جاری از جمله قانون نظام صنفی خواسته خواهان فاقد ادله و وجاهت قانونی بوده است تقاضای رد دادخواست فوق الذکر را دارد. »
متن نامه شماره 557139/14- 1390/5/12 رییس مرکز فرش ایران به قرار زیر است:
« با سلام و احترام: بازگشت به نامه شماره 552189/32- 1390/5/3 در خصوص دادخواست خانم پوران ابراهیمی مبنی بر تقاضای ابطال شیوه نامه تشکیل و فعالیت اتحادیه بافندگان فرش دستباف مصوب 1385/11/5 موارد زیر جهت اطلاع و بهره برداری ایفاد می شود: 1- مسوولیت تنظیم نهایی و ابلاغیه شیوه نامه تشکیل و فعالیت اتحادیه بافندگان فرش دستباف به شماره 32339/1- 1385/11/5 طی نامه شماره 47018/42- 1385/11/11 به عهده آقای سید حسین فرجی رییس وقت مرکز اصناف و دبیر هیات عالی نظارت و با امضای وزیر وقت وزارت متبوع بوده و همزمان به این مرکز و روسای ادارات بازرگانی استانها ابلاغ شده و برابر قوانین و مقررات اقدام شده است. 2- در چارچوب لایحه اصلاح قانون نظام صنفی، اصلاح ماده 77 قانون نظام صنفی کشور، مربوط به اتحادیه های صنفی بافندگان فرش دستباف در دستور کار کمیسیون تخصصی مربوطه در مجلس شورای اسلامی بوده است لذا اصلاحیه قانون و آیین نامه اجرایی آن متعاقباً اعلام خواهد شد.»
هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ یاد شده با حضور روسا، مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد. پس از بحث و بررسی، با اکثریت آراء به شرح آینده به صدور رای مبادرت می کند.
رای هیات عمومی
با توجه به این که بند (و) ماده 55 قانون نظام صنفی کشور مصوب سال 1382، اختیار تعیین دستورالعمل نظارت بر انجام وظایف قانونی و ایجاد هماهنگی بین کمیسیونهای نظارت اتحادیه و مجامع امور صنفی کشور و شورای اصناف کشور و نظارت بر فعالیت آنها در حدود مفاد این قانون را به هیات عالی نظارت محول کرده است و وزیر بازرگانی به عنوان رییس این هیات به تنهایی اختیار اعمال شرایط مقرر در بند (و) را ندارد، از این جهت تصویب شیوه نامه مورد شکایت خارج از حدود اختیارات وزیر بازرگانی [ صنعت، معدن و تجارت] به عنوان رییس هیات عالی نظارت تشخیص می شود و به استناد بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ابطال می شود.
رییس هیات عمومی دیوان عدالت اداری- محمدجعفر منتظری
