بسم الله الرحمن الرحیم
شماره دادنامه: 337
تاریخ دادنامه: 1390/08/09
کلاسه پرونده: 88/812
شاکی: سازمان بازرسی کل کشور
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
موضوع شکایت و خواسته: ابطال بند «و» تصویبنامه شماره 63378/ت35702هـ- 1385/6/1 هیات وزیران
گردش کار: قایم مقام رییس سازمان بازرسی کل کشور و رییس کمیسیون تطبیق مصوبات دستگاههای اداری سازمان مذکور به موجب شکایت نامه تقدیمی شماره 66146/88/302 -1388/9/4 ابطال مصوبه شماره 63378/ت35702هـ – 1385/6/1 هیات وزیران را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که: " مصوبه شماره 63378/ت35702هـ – 1385/6/1 هیات دولت راجع به «تعیین و واگذاری میزان معینی از اراضی منابع طبیعی (واگذار شده یا متصرفی) به مردم شهرستانهای مشکین شهر، بیله سوار، گرمی و پارس آباد با همکاری وزارت دادگستری و استاندار اردبیل به نحوی که برای امور هر خانوار کفایت کند» از جهت انطباق با قانون در کمیسیون تطبیق مصوبات این سازمان مورد بررسی قرار گرفت. در ماده 34 اصلاحی قانون حفاظت و بهرهبرداری…. و تبصرههای ذیل آن مصوب سال 1373 مجمع تشخیص مصلح نظام، مقرر شده است : « از تاریخ تصویب این قانون وزارت جهاد سازندگی موظف است ظرف مدت سه سال اراضی جنگلی جلگهای و مراتع غیر مشجر کشور را که تا پایان سال 1365 بدون اخذ مجوز قانونی تبدیل به باغ…. و سایر طرحهای غیر کشاورزی مورد استفاده قرار گرفتهاند، بر اساس تشخیص کمیسیونی مرکب از نمایندگان جهاد سازندگی…. و فرمانداری به مسوولیت جهاد سازندگی و در قبال دریافت اجاره بها یا قیمت تعیین شده است واگذار و یا به فروش برساند. بدیهی است زمینهای منابع ملی تصرف شده بعد از تاریخ یاد شده بدون قید و شرط خلع ید خواهد شد. تبصره 1: آن قسمت از منابع ملی را که متصرفان تبدیل و در آن به زراعت دیم مبادرت و یا فقط به احداث دیوار اطراف اکتفا کردهاند، مشمول ماده 34 نبوده و خلع ید میشود. تبصره 2: مشمولان این ماده میتوانند ظرف مدت یک سال از تاریخ انتشار آگهی…. درخواست اجاره کرده و درخواست خود را به سازمان مزبور تسلیم کنند. در غیر این صورت از آنها خلع ید خواهد شد. تبصره 3: اراضی موضوع این ماده که به لحاظ فنی مورد تایید کمیسیون یاد شده قرار نگرفته باشد و همچنین در صورت عدم مراجعه مشمولان این ماده برای تعیین تکلیف اراضی تصرفی در مهلت مقرر توسط مراجع صالحه قضایی به فوریت رسیدگی و خلع ید میشود…….». هر چند مدت درخواست تعیین تکلیف اراضی تصرف شده در قبل از سال 1365 تا پایان سال 1382 تمدید شده است، لیکن با توجه به این که مفاد مصوبه هیات وزیران اطلاق دارد و تصرفات بعد از سال 1365 تاکنون را نیز شامل میشود و از سوی دیگر عبارت « به نحوی که برای امور هر خانوار کفایت کند» ماده 34 اصلاحی قانون یاد شده را مقید میکند، لذا وضع مصوبه مذکور خلاف قانون و خارج از حدود اختیارات هیات وزیران است. از این رو مراتب در اجرای تبصره 2 بند (د) ماده 2 قانون تشکیل سازمان بازرسی کل کشور اعلام تا دستور فرمایند موضوع در هیات عمومی دیوان مورد رسیدگی و تصمیم قانونی در ابطال مصوبه یاد شده اتخاذ کنند. " در پاسخ به شکایت شاکی، قایم مقام معاون حقوقی رییس جمهوری به موجب لایحه دفاعیه شماره 276680/11885 – 1389/12/4 اعلام کرده است که: " در خصوص ابطال بند «و» مصوبه شماره 63378/35702 – 1385/6/1 راجع به واگذاری اراضی منابع طبیعی به مردم شهرستانهای مشکین شهر، بیله سوار، گرمی اعلام میدارد بدواً متن مصوبه مورد شکایت ذکر و سپس موضوع شکایت و پاسخ آن به شرح زیر ارایه می شود: 1- مصوبه مورد شکایت (به شماره 63378/ت35702هـ – 1385/6/1): هیات وزیران در جلسه مورخ 1385/5/26 که در مرکز استان اردبیل تشکیل شد موافقت کرد: 1-وزارت جهاد کشاورزی موظف است با هماهنگی مدیریت برنامهریزی کشور و با رعایت مقررات قانونی نسبت به موارد زیر اقدام کند: الف) …….. و) تعیین و واگذاری میزان معینی از اراضی منابع طبیعی (واگذار شده یا متفرقه) به مردم شهرستانهای مشکین شهر، پیله سوار و گرمی با همکاری وزارت دادگستری و استانداری اردبیل به نحوی که برای امور هر خانوار کفایت کند.» 1- موضوع شکایت: سازمان بازرسی کل کشور بند «و» مصوبه فوق را مغایر با ماده (34) اصلاحی قانون حفاظت و بهرهبرداری از جنگلها … مصوبه 1373 اعلام کرده است به این جهت که قانون مزبور اجازه واگذاری برای تصرفات قبل از سال 1365 داده است و به علاوه در این قانون تصرفات قبلی محدود به «امور هر خانوار را کفایت کند» نشده است. 2- پاسخ شکایت: 1-3- در ابتدای مصوبه تصریح شده است که وزارت جهاد کشاورزی با رعایت مقررات قانونی نسبت به موارد مذکور، از جمله بند «و» که ناظر به واگذاری اراضی منابع طبیعی به مردم است، اقدام کند. بنابراین اجرای بند «و» مصوبه مقید به «رعایت مقررات قانونی» شده است که از آن جمله ماده (34) قانون حفاظت و بهرهبرداری از جنگلها مصوب سال 1373 است. 2-3- اختیارات وزارت جهاد کشاورزی برای واگذاری اراضی منابع طبیعی منحصر به ماده (34) قانون حفاظت و بهرهبرداری از جنگلها مصوب سال 1373 اینست که برخی از آنها ذیلاً ذکر میشود: 1- ماده (31) آییننامه لایحه قانون اصلاح قانون اجاره اراضی در جمهوری اسلامی ایران 2- ماده (70) قانون برنامه چهارم مصوب 1383 در خصوص واگذاری اراضی مقید به خانوادههای عشایر 3- بند «ب» ماده (108) برنامه سوم توسعه (تنفیذی در ماده 20 برنامه چهارم) راجع به واگذاری اراضی مرتعی تحت تصرف مردم به بهره برداران عرفی و نیز واگذاری جهت طرحهای تولیدی 4- تبصره (1) ماده (69) قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت (مصوب 1380) در مورد واگذاری اراضی منابع طبیعی از جمله برای نیازهای اختصاصی بخش غیر دولتی بنابراین اختیار وزارت جهاد کشاورزی در واگذاری اراضی منابع طبیعی منحصر به ماده (34) اصلاحی قانون حفاظت و بهرهبرداری از جنگلها مصوب 1373 سال نبوده است. به علاوه قوانین فوق بعد از قانون سال 1373 تصویب شده است و صراحتاً اجازه واگذاری اراضی منابع طبیعی را (حتی در مورد اراضی تصرفی مردم به ترتیب مقرر در ماده (108) برنامه سوم تنفیذ شده در ماده 205 برنامه چهارم) داده است. مضافاً این که طبق ماده (160) قانون برنامه چهارم توسعه، کلیه قوانین مغایر لغو شده است لذا از این جهت نیز استناد به ماده (34) اصلاحی قانون حفاظت ازجنگلها و مراتع مصوب سال 1373 برای ابطال بند «و» مصوبه محل اشکال است." هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ یاد شده با حضور روسا، مستشاران و دادرسان علیالبدل شعب دیوان تشکیل شد . پس از بحث و بررسی، با اکثریت آراء به شرح آینده به صدور رای مبادرت میکند.
رای هیات عمومی
نظر به این که به موجب ماده 34 اصلاحی قانون حفاظت و بهرهبرداری از جنگلها و مراتع مصوب سال 1373 مجمع تشخیص مصلحت نظام، در خصوص نحوه واگذاری و یا فروش اراضی جنگلی جلگهای شمال و مراتع ملی غیر مشجر کشور تعیین تکلیف شده است، اطلاق بند (و) مصوبه شماره 63378/ت35702هـ -1385/6/1 هیات وزیران که در مقام تعیین و واگذاری میزان معینی از اراضی منابع طبیعی بدون رعایت ترتیبات مقرر در قانون فوقالذکر میباشد، خلاف قانون و خارج از حدود اختیارات قوه مجریه در وضع مقررات دولتی است و به استناد بند یک ماده 19 و ماده 42 قانون دیوان عدالت اداری حکم به ابطال آن صادر و اعلام میشود.
رییس هیات عمومی دیوان عدالت اداری- محمدجعفر منتظری
