بسم الله الرحمن الرحیم
شماره دادنامه: 280
تاریخ دادنامه: 11/7/1390
کلاسه پرونده: 88/722
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: آقای احد حسینعلی زاده جم
موضوع شکایت و خواسته: 1- ابطال قسمت اخیر ماده 4 آییننامه اجرایی بندهای (الف) و (ب) ماده 49 قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران 2- ابطال بخشنامههای شماره 98442/1-52 مورخ 22/11/1384 و 26591/52 مورخ 27/3/1381 سازمان تامین اجتماعی
گردش کار: شاکی به موجب دادخواست تقدیمی، ابطال قسمت اخیر ماده 4 آییننامه اجرایی بندهای (الف) و (ب) ماده 49 قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و ابطال بخشنامههای شماره 98442/1-52 مورخ 12/11/1384 و 26591/52 مورخ 27/3/1381 سازمان تامین اجتماعی را خواستار شده است و در جهت تبیین خواسته مفاداً توضیح داده است که:
" 1- به موجب ماده 49 قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب 17/1/1379 مقرر شده است که:
ماده 49: به منظور تشویق کارفرمایان کارگاههای موجود به استخدام نیروی کار جدید، دولت موظف است کارفرمایانی را که در دوران برنامه از طریق مراکز خدمات اشتغال وزارت کار و امور اجتماعی مبادرت به استخدام نیروی کار جدید نمایند مشمول تخفیفاتی به شرح زیر قرار دهد:
الف: تخفیف در میزان حق بیمه سهم کارفرما و پیشبینی اعتبار لازم برای جبران کاهش درآمد سازمان تامین اجتماعی در بودجه کشور.
تکلیف کارفرما به پرداخت حق بیمه نیز در قوانین مختلف پیشبینی شده است. از جمله حکم مقرر در ماده 28 قانون تامین اجتماعی که به موجب آن کارفرما بایستی 20% مزد یا حقوق بیمه شده را به عنوان حق بیمه سهم کارفرما بپردازد و همچنین به موجب ماده 5 قانون بیمه بیکاری، حق بیمه بیکاری به میزان 3% مزد بیمه شده است که بـه طور کامل توسط کارفرما تامین و پرداخت خواهد شد. بـا توجه بـه مراتب، حق بیـمه سهم کارفرمـا 20% در اجرای قانون تامین اجتماعی است و 3% در اجرای قانون بیمه بیکاری که کلاً 23% میشود. نظر به این که قانونگذار در ماده 49 قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، علیالاطلاق کارفرما را مشمول تخفیف در میزان حق بیمه سهم کارفرما دانسته است، ماده 4 آییننامه اجرایی بندهای (الف) و (ب) ماده 49 قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و بخشنامههای شماره 98442/1-52 مورخ 12/11/1384 و 26591/52 مورخ 27/2/1381 سازمان تامین اجتماعی که تنها حق بیمه سهم کارفرما مصرح در ماده 28 قانون تامین را قابل تخفیف دانستهاند، مغایر اطلاق حکم مقرر در ماده 49 قانون برنامه سوم توسعه و قابل ابطال است.
ب- به موجب ماده 49 قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مقرر شده است در صورتی که کارفرمایان نیروی کار جدید را از طریق مراکز خدمات اشتغال وزارت کار و امور اجتماعی استخدام کنند مشمول تخفیفات مقرر خواهند بود و به موجب بند (ب) ماده یک آییننامه اجرایی بندهای (الف) و (ب) ماده 49 قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران نیروی کار جدید به کسی اطلاق میشود که کارفرما علاوه بر نیروی کار موجود، از بیکاران ثبت نام شده نزد ادارات کار و امور اجتماعی استخدام کند و نیروی موجود نیز به موجب تبصره 2 ماده 4 آییننامه، تعداد بیمه شدگان طبق صورت مزد و حقوق ارسالی توسط کارفرما در اسفند سال 1380 به سازمان تامین اجتماعی است. نظر به این که به موجب بند 2 بخشنامه شماره 98442/1-52 مورخ 12/11/1384 سازمان تامین اجتماعی چنانچه، نیروی کار جدید به هر دلیلی قطع رابطه کند و نیروی جدید به جای وی به کار اشتغال یابد، این نیروی جدید مشمول تخفیف مقرر نمیشود لذا بند 2 بخشنامه 98442/1-52 مورخ 12/11/1384 مغایر حکم قانونگذار در ماده 49 قانون برنامه سوم است و ابطال آن مورد استدعاست."
سرپرست دفتر امور حقوقی و دعاوی سازمان تامین اجتماعی به موجب لایحه دفاعیه شماره 508/7100 مورخ 11/3/1389 در پاسخ به شکایت مفاداً توضیح داده است که:
«1- سهم کارفرما 20% مزد یا حقوق مقرر شده است. لذا آنچه که مشمول تخفیف سهم کارفرما شود همان 20% موضوع ماده 28 قانون تامین اجتماعی است. با عنایت به این که بیمه بیکاری دارای صندوق جداگانه است و حساب مالی مربوطه مجزا حفظ و نگهداری میشود و طبق ماده 12 قانون بیمه بیکاری، سازمان مکلف است هزینههای موضوع قانون (بیمه بیکاری را منحصراً از محل درآمدهای ناشی از آن تامین کند. بنابراین 3% بیمه بیکاری اختصاصاً مربوط به حمایتی است که بیمه شده بیکار شده به موجب قانون خاص و در صورت احراز شرایط میتواند از مقرری بیمه بیکاری استفاده کند لذا حق بیمه مزبور موضوع ماده 49 قانون برنامه سوم توسعه نخواهد بود، زیرا همان گونه که در قانون مذکور تصریح شده است کارفرمایان، مشمول معافیت موضوع ماده 28 قانون تامین اجتماعی هستند که به میزان 20% مزد یا حقوق تعیین شده است. در ضمن طبق قوانین، معافیت مشابه از جمله قانون معافیت از پرداخت حق بیمه سهم کارفرمای کارگاههای تولیدی، صنعتی و فنی نیز کارفرمایان از پرداخت 20% حق بیمه سهم کارفرما معاف هستند.
1-همان طور که در ماده 4 آییننامه اجرایی قانون درج شده است، موضوع معافیت حق بیمه سهم کارفرما در خصوص کارکنان جدیدالاستخدام علاوه بر نیروهای موجود است. بنابراین چنانچه کارفرما، نیروی کار جدید را با نیروی کاری که در محل اشتغال داشته و به اخراج، استعفا و یا ترک کار کرده است، جایگزین سازد مشمول تخفیفات آییننامه موصوف نخواهند بود و این حکم دقیقاً منطبق است با تبصره بند (ب) ماده یک آییننامه اجرایی ماده 49 قانون برنامه سوم توسعه و هیچ مغایرتی با آییننامه یاد شده ندارد. ضمناً تا زمان رسیدگی به پرونده در هیات عمومی لایحه دفاعیهای از دفتر امور حقوقی دولت واصل نشده است.»
هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ یاد شده با حضور روسا، مستشاران و دادرسان علیالبدل شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی، با اکثریت آراء به شرح آینده به صدور رای مبادرت میکند.
رای هیات عمومی
بند (الف) ماده 49 قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب 17/1/1379 که به موجب ماده 103 قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب 11/6/1383 تنفیذ شده است مقرر میدارد به منظور تشویق کارفرمایان کارگاههای موجود به استخدام نیروی کار جدید، دولت موظف است کارفرمایانی را که در دوران برنامه از طریق مراکز خدمات اشتغال وزارت کار و امور اجتماعی، به استخدام نیروی کار جدید مبادرت ورزند، مشمول تخفیف در میزان حق بیمه سهم کارفرما قرار دهد. نظر به این که حق بیمه سهم کارفرما در قانون تامین اجتماعی مصوب سال 1354 و از جمله ماده 28 این قانون ذکر شده است و حق بیمه مقرر در ماده 5 قانون بیمه بیکاری مصوب 24/4/1366 عنوان سهم ندارد بلکه تکلیف کارفرما به پرداخت است و با توجه به تمایز موضوعی و ماهیتی حق بیمه بیکاری از حق بیمه سهم کارفرما مصرح در قانون تامین اجتماعی، ماده 4 آییننامه اجرایی بندهای
(الف) و (ب) ماده 49 قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب 15/2/1381 و بخشنامههای شماره 26591/52 مورخ 27/2/1381 و 98442/1-52 مورخ 12/11/1384 سازمان تامین اجتماعی مبنی بر این که تخفیف مقرر در بند (الف) ماده 49 قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران اختصاص به حق بیمه سهم کارفرما مصرح در ماده 28 قانون تامین اجتماعی دارد، موافق قانون تشخیص و قابل ابطال نیست.
ب- شرط برخورداری از تخفیف حق بیمه سهم کارفرما مصرح در بند (الف) ماده 49 قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب 17/11/1379 که به موجب ماده 103 قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب 11/6/1383 تنفیذ شده است در فرضی محقق میشود که نیروی کار جدید علاوه بر نیروی کار موجود و از طریق مراکز خدمات اشتغال وزارت کار و امور اجتماعی اشتغال یابد. نظر به این که بند 2 قسمت (ب) بخشنامه شماره 98442/1-52 مورخ 12/11/1384 سازمان تامین اجتماعی متضمن حکمی نیست که مغایر قانون باشد، بنابراین قابل ابطال نیست.
معاون قضایی دیوان عدالت اداری- علی مبشری
