کلاسه پرونده: 14/79
شماره دادنامه: 361
تاریخ رای: یکشنبه 23 بهمن 1379
شاکی: آقای بیژن امیری
موضوع: ابطال بند 4 بخشنامه شماره 27106 مورخ 15/11/1373 وزارت فرهنگ و آموزش عالی و بند 5 دستورالعمل مربوط به اجاره خوابگاه‌های دانشجویی
مقدمه: شاکی طی دادخواست تقدیمی اعلام داشته است، به موجب بند (ج) تبصره 40 قانون بودجه سال 1364 دانشجویان و فارغالتحصیلان جانباز که از مزایای صندوق مذکور بهرهمند میشوند از کلیه دیون خود به این صندوق بریالذمه میشوند. این مقرره در ماده 15 اساسنامه صندوق رفاه دانشجویان نیز منعکس شده و صندوق مذکور به این ترتیب به رعایت آن مهر تایید زده است.مسیولین صندوق رفاه دانشجویان ضمن پذیرش شمول معافیت بر دیون اینجانب جریمه را زشمول معافیت مستثنی قلمداد نموده و صدور برگ تسویه حساب را منوط به واریز مبالغ کلانی تحت عنوان جریمه تاخیر نموده است. حال با عنایت به اینکه مستند صندوق فوق در برقراری و مطالبه جریمه تاخیر بند 4 بخشنامه شماره 27102 مورخ 1373/11/15 وزارت فرهنگ و آموزش عالی است. با توجه به اینکه:اولاً، تبصره 4 قانون بودجه سال 1364 که عیناً در ماده 15 اساسنامه صندوق رفاه دانشجویان منعکس شده، مطلق (کلیه دیون) را لحاظ نموده و این ترکیب افاده اطلاق مینماید و اعم از اصل و جریمه ادعایی می‌باشد و تفکیک اصل از جریمه و مطالبه جریمه نیاز به دلیل دارد.ثانیاً، مقرر نمودن جریمه تاخیر مغایر با موازین شرع انور راجع به حرمت ربا و مغایر با نظریه شماره 3845 مورخ 1364/4/12 شورای محترم نگهبان که دایر بر بیان حکم شرعی راجع به منع برقراری جریمه تاخیر در پرداخت دین است، می‌باشد.ثالثاً، با شمول معافیت بر اصل دین، جریمه متعلقه سالبه به انتفاء موضوع میگردد، زیرا شمول جریمه فرع بر تعلق اصل دین بوده و با شمول معافیت بر اصل دین اعتقاد به بقای جریمه متعلقه به همان دین محال است. لذا با بذل توجه به مغایرت بند 4 بخشنامه شماره 27106 مورخ 1373/11/15 وزارت فرهنگ و آموزش عالی و بند 5 دستورالعمل مربوط به اجاره خوابگاه‌های دانشجویی با بند (ج) تبصره 4 قانون بودجه سال 1364 استدعای ابطال آنها را دارد.رییس صندوق رفاه دانشجویان وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در پاسخ به شکایت مذکور طی نامه شماره 29686/130 مورخ 1379/7/3 اعلام داشتهاند، بند (ج) تبصره 40 قانون بودجه سال 1364 کل کشور اشعار میدارد «دانشجویان و فارغالتحصیلانی که به نحوی از مزایا کمک هزینههای تحصیلی و مسکن، اجاره خوابگاه و وام‌های صندوق‌های رفاه دانشجویان بهرهمند شده یا میشوند و به درجه رفیع شهادت نایل گردیده و یا میگردند و یا جانباز میشوند با اعلام بنیاد شهید انقلاب اسلامی و تایید صندوق‌های رفاه دانشجویان از کلیه دیون خود به صندوق‌های فوقالذکر بریالذمه میشوند.»این موضوع در ماده 15 اساسنامه صندوق رفاه دانشجویان نیز به صراحت آمده است. از سویی در اجرای ماده 2 قانون صندوق دستورالعمل مربوط به اجاره‌بهای خوابگاه‌های دانشجویی دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی در تاریخ 1374/1/21 به تصویب هیات امناء و صندوق رفاه رسیده است. در بند 5 این دستورالعمل آمده است «دانشجویان متعهد میشوند که پس از فراغت از تحصیل یا پایان سال تحصیلی و یا قطع ارتباط دانشجویی خوابگاه محل سکونت دوران دانشجویی را تخلیه نمایند در غیر این صورت از زمان استنکاف موظف به پرداخته ده برابر اجاره‌بهای خوابگاه مورد استفاده خواهند بود و جزء تعهد دانشجو قرار میگیرد.»واضح است که معافیت مورد نظر قانونگذار در بند (ج) تبصره 40 قانون بودجه ناظر بر بهرهمندیهای قانونی و در حد مجاز از مزایای صندوق رفاه دانشجویان می‌باشد و در برگیرنده دیون ناشی از تخلف و سکونت غیر مجاز در خوابگاه دانشجویی نمی‌باشد، چراکه در غیر این صورت قانون فوق موجب هرج و مرج در استفاده از مزایای صندوق مذکور محرومیت سایر دانشجویان نیازمند میگردد که از خصیصههای قانون ایجاد نظم و عدالت است. در خصوص استناد شاکی به نظریه فقهای محترم شورای نگهبان، این نظریه در خصوص خسارت تاخیر تادیه بوده و منظور مطالبه مازاد بر بدهی بدهکار است که شامل مواد 719 تا 723 قانون آیین دادرسی می‌باشد و ارتباطی با جریمه ناشی از عدم تخلیه به موقوع خوابگاه دانشجویی که شامل من غیرحق و خارج از ضوابط و مقررات صندوق رفاه دانشجویان از آن بهرهمند گردیده است نمیگردد.دبیر محترم شورای نگهبان در خصوص ادعای خلاف شرع بودن بند 5 دستورالعمل مورد شکایت طی نامه شماره 1431/21/79 مورخ 1379/10/5 اعلام داشتهاند، موضوع بند 5 دستورالعمل مربوط به اجاره‌بهای خوابگاه‌های دانشجویی دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی در جلسه مورخ 1379/10/4 فقهاء شورای نگهبان مطرح شد که مغایر با موازین شرعی شناخته نشد.
هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ فوق به ریاست حجتالاسلاموالمسلمین الهوردی مقدسیفرد معاون قضایی دیوان و با حضور روسای شعب بدوی و روسا و مستشاران شعب تجدیدنظر تشکیل و پس از بحث و بررسی و انجام مشاوره با اکثریت آراء به شرح آتی مبادرت به صدور رای مینماید.
رای هیات عمومی
اولاً، با عنایت به اینکه فقهای محترم شورای نگهبان به شرح نظریه شماره 1431/21/79 مورخ 1379/10/5 به عدم مغایرت بند 5 دستورالعمل مربوط به اجاره‌بهای خوابگاه‌های دانشجویی دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی با احکام اسلامی اظهارنظر نمودهاند بنابراین موردی برای ابطال بند 5 دستورالعمل مزبور در اجرای قسمت اول ماده 25 قانون دیوان عدالت اداری وجود ندارد. ثانیاً، چون مدلول بند (ج) تبصره 40 قانون بودجه سال 1364 ناظر به بهرهمندیهای قانونی و در حد مجاز از مزایای صندوق رفاه دانشجویان بوده و شامل استفاده غیر مجاز دانشجویان و فارغالتحصیلان از خوابگاه دانشجویی نمیگردد. بنابراین بند 4 بخشنامه شماره 27106 موخ 1373/2/15 وزارت علوم، تحقیقات و فنآوری و بند 5 دستورالعمل مربوط به اجاره خوابگاه‌های دانشجویی مغایر قانون و خارج از حدود اختیارات تشخیص نگردید.
معاون قضایی دیوان عدالت اداری – مقدسی فرد
