کلاسه پرونده:70/172 و 71/24
شماره دادنامه:82-83
تاریخ رای: سه شنبه 20 مرداد 1371
شاکی:آقای منوچهر ضیایی و حجت‌الاسلام محمدحسین آموزگار
موضوع: ابطال قسمتی از دستورالعمل افتتاح حساب‌های سپرده قرض‌الحسنه پس‌انداز
مقدمه: الف) آقای منوچهر ضیایی طی دادخواست تقدیمی به دیوان اعلام داشته‌اند: همسرم از دارایی این‌جانب پنج جلد دفترچه حساب قرض‌الحسنه برای پنج فرزندم افتتاح نموده است به لحاظ نیاز کتباً از ریاست بانک استان ملایر تقاضای مقداری از موجودی حساب قرض‌الحسنه فرزندانم را داشتم که بانک اظهار داشته به لحاظ دستورالعمل بانک مرکزی فقط حق برداشت با مادر که بازکننده حساب است می‌باشد علیهذا قطع نظر از این‌که برداشت انحصاری ما در احتمال سوء استفاده‌هایی در این مورد هست کلمه فقط در دستورالعمل بانک مذکور خلاف ماده 1181 و 1183 قانون مدنی و ساقط حق ولی خاص است و در قوانین ارثی اخلال به وجود به وجود خواهد آمد لذا تقاضای حذف کلمه منحصراً از دستورالعمل استنادی بانک خوانده را دارم. رییس هیات مدیره و مدیرعامل بانک صادرات استان همدان در پاسخ به شکایت مذکور طی نامه 2114/23- 19/6/70 اعلام داشته‌اند: اولاً به استناد ماده 3 فصل دوم قانون عملیات بانکی بدون ربا و ماده 5 آیین‌نامه مربوطه و نظریه تفسیری شورای عالی قضایی به تاریخ 29/3/63 و تبصره بند 2 شق الف دستوالعمل بانکی افتتاح حساب‌های سپرده قرض‌الحسنه پس‌انداز و… و قرارداد و شرایط عمومی و اختصاصی افتتاح حساب پس‌انداز قرض‌الحسنه حق برداشت از حساب‌های افتتاحی به نام صغار تا رسیدن به بلوغ ور شد با بازکننده حساب (در موضوع ما نحن فیه با مادر) می‌باشد و طبق بند 6 دستورالعمل فوق بدیهی است که ولی صغار در صورت افتتاح حساب برای اشخاص تحت ولایت خود (توسط خویش) حق برداشت نیز خواهند داشت. ثانیاً با عطف توجه به استقلال بانوان در مورد حق تمتع و استیفاء از اموال خویش اصل و ظاهر بر مالکیت مادر در مورد موجودی حساب‌های افتتاحی به نام فرزندان صغیر خویش می‌باشد مگر این‌که خلاف آن از طریق مراجع صالحه قضایی به اثبات برسد و حکم به انتقال حق مالکیت و استیفاء به ثالث صادر شود و برداشت موجودی حساب‌های افتتاحی ما در جهت فرزندان صغیر خویش توسط اشخاص ثالث خلاف نیست و مقتضای عمل و استلزامات عقلی است. ثالثاً در کارت‌های افتتاح حساب فقط هویت بازکننده حساب و دارنده آن محرز است و ولایت سایرین بایستی توسط مراجع صالحه احراز و معرفی گردند. رابعاً با عنایت به ماده 1211 قانون مدنی که صغیر ممیز می‌تواند تملک هبه و صلح بلاعوض نماید ولی در قانون و دستورالعمل قیدی از این لحاظ جهت افتتاح حساب به نام صغار پیش‌بینی نشده عدم مالکیت صغار غیرممیز و مالکیت بازکننده حساب مستفاد است لهذا بازکننده حساب حق برداشت و اختتام حساب را نیز دارد. خامساً اعمال تقاضای شاکی موجب سلب اعتماد مشتریان بانک و سلب امنیت از حق مالکیت افراد و اختتام کلیه حساب‌های مشابه نزد بانک‌ها و عدم افتتاح موارد جدید خواهد شد که برخلاف سیاست‌های پولی و بانکی نظام بانکی کشور و برنامه فرهنگی اجتماعی و اقتصادی دولت جمهوری اسلامی ایران خواهد بود. بنا به مراتب استدعای رد شکایت را دارد.
ب) آقای حجت‌الاسلام محمدحسین آموزگار به شرح نامه تقدیمی به هیات عمومی اعلام داشته‌اند: چون تبصره بند 2 شق الف دستورالعمل بانکی بانک استان در خصوص افتتاح حساب پس‌انداز توسط مادر برای طفل صغیر و این‌که مقرر شده است که تا بزرگ شدن صغیر فقط مادر می‌تواند از حساب افتتاح شده صغیر برداشت نماید چون مفاد مذکور با ولایت قهری و شرعی پدر یا جد پدری علی‌المبنی از ولایت عرضی یا طولی اولیاء مذکور مخالفت دارد آن را خلاف شرع مقدس و قانون مدنی می‌دانم لذا تقاضا دارد طبق مقررات موضوع از فقهای محترم شورای نگهبان استفسار گردد. با ارسال تصویر شکواییه مذکور به شورای نگهبان دبیر محترم شورا طی نامه 3370- 11/5/71 اعلام داشته‌اند: عطف به نامه شماره هـ/71/24- 27/2/71 در خصوص خلاف شرع بودن بند دو شق الف دستورالعمل افتتاح حساب‌های پس‌انداز قرض‌الحسنه و… در جلسه شورای نگهبان مطرح و مغایر شرع شناخته نشد.
هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ فوق به ریاست حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا عباسی‌فرد و با حضور روسای شعب دیوان تشکیل و پس از بحث و بررسی وانجام مشاوره با اکثریت آراء به شرح آتی مبادرت به صدور رای می‌نماید.
رای هیات عمومی
چون دستورالعمل موضوع شکایت از ناحیه فقهای شورای نگهبان قانون اساسی خلاف شرع اعلام نگردیده با اکثریت آراء هیات عمومی دیوان نیز خلاف قانون تشخیص نگردید. بنا به مراتب شکواییه غیر وارد بوده و رد می‌گردد.
رییس هیات عمومی دیوان عدالت اداری- محمد رضا عباسی‌فرد
